غزل شمارهٔ ۱۱
آن نــقـش بـیـن کـه فـتـنـه کـنـد نـقـش‌بـنـد را
و آن لـــعـــل لـــب کـــه نــرخ شــکــســتــت قــنــد را
پــنــدم مـده کـه تـا بـشـنـیـدم حـدیـث دوسـت
در گــــوش مــــن مــــجــــال نـــمـــانـــدســـت پـــنـــد را
چـــون از کـــمـــنـــد عــشــق امــیــد خــلــاص نــیــســت
رغـــبـــت بـــود بـــکــشــتــه شــدن پــای بــنــد را
آنــــرا کــــه زور پــــنــــجــــهٔ زور آوری نــــمــــانـــد
شــــرطــــســــت کــــاحـــتـــمـــال کـــنـــد زورمـــنـــد را
گــر پــنــد مــیــدهــنــدم و گــر بــنــد مــیــنــهــنـد
مـــــا دســـــت داده‌ایـــــم بـــــهـــــر حـــــال بــــنــــد را
نـگـریـزد از کـمـنـد تو وحشی که گاه صید
راحـــت رســـد ز بـــنـــد تـــو ســـر در کــمــنــد را
بــرکــشــتــه زنـدگـی دگـر از سـر شـود پـدیـد
گـــر بـــر قـــتـــیـــل عـــشـــق بـــرانـــی ســـمـــنــد را
هـر چـنـد کـز تـو ضـربـت خـنـجـر گـزنـد نـیست
عـــــاشـــــق بـــــاخــــتــــیــــار پــــذیــــرد گــــزنــــد را
خواجو چو نیست زانکه ستم می کند شکیب
هــــم چــــاره احــــتــــمــــال بــــود مــــســـتـــمـــنـــد را
غزل شمارهٔ ۱۲
رام را گـــر بـــرگ گـــل بـــاشـــد نــبــیــنــد ویــس را
ور ســلــیــمــان مــلــک خــواهــد نــنـگـرد بـلـقـیـس را
زنــدهٔ جــاویــد گــردد کــشــتــه شــمــشــیـر عـشـق
زانـکـه از کـشـتـن بـقـا حـاصـل شـود جـرجـیس را
جــان بــده تــا مــحــرم خــلــوتــگــه جــانــان شــوی
تــا نــمــیــرد کــی بــه جــنــت ره دهــنـد ادریـس را
گــرنــه در هـر جـوهـری از عـشـق بـودی شـمـه‌ئـی
کـی کـشـش بـودی بـه آهـن سـنـگ مـغـنـاطـیـس را
هـمـچـو خـورشـیـد ار برآید ماه بی مهرم ببام
مـــهـــر بــفــزایــد ز مــاه طــلــعــتــش بــرجــیــس را
دامـــن مـــحـــمـــل بـــرانـــدازی مـــه مـــحـــمـــل نــشــیــن
یـــا بـــگــو بــا ســاربــان تــا بــازدارد عــیــس را
چـون بـتـلـبـیـسـم بـدام آوردی اکنون چاره نیست
بـگـذر از تـزویـر و بـگـذار ای پـسـر تـلبیس را
تـا نـپـنداری که گویم لاله چون رخسار تست
کــی بــه گــل نــســبــت کـنـد رامـیـن جـمـال ویـس را
خـــواجـــو ار در بــزم خــوبــان از مــی یــاقــوت رنــگ
کاس را خواهی که پر باشد تهی کن کیس را
غزل شمارهٔ ۱۳
ای مــاه قــیــچــاقــی شــبــســت از ســر بــنــه بــغــطـاق را
بـــگـــشـــای بـــنـــد یـــلـــمـــه و در بـــنــد کــن قــبــچــاق را
در جــــان خــــانــــان خــــتــــا کــــافــــر نـــمـــیـــکـــرد ایـــن جـــفـــا
ای بـــس کـــه در عـــهـــد تـــو مـــا یـــاد آوریــم آن جــاق را
شـــد کـــویـــت ای شـــمـــع چـــگـــل اردوی جـــان کـــریـــاس دل
چــون مــیــکــشــی چــنــدیــن مــهـل در بـحـر خـون مـشـتـاق را
تـــاراج دلـــهـــا مـــیـــکـــنـــی در شـــهـــر یـــغـــمـــا مــیــکــنــی
بــر خــســتــه غــوغــا مــیــکــنــی نــشــنـیـده‌ئـی یـاسـاق را
در پـــــرده از نـــــاراســـــتـــــی راه مـــــخـــــالـــــف مـــــیـــــزنـــــی
بـــــنــــواز بــــاری نــــوبــــتــــی چــــون مــــیــــزنــــی عــــشــــاق را
ای ســـــــاقـــــــی ســـــــوقـــــــی بـــــــیـــــــار آن آفـــــــتــــــاب راوقــــــی
بــاشــد کــه در چــرخ آوریــم آنــمــاه ســیــمـیـن سـاق را
هـــر صـــبـــحـــدم کـــانـــدر غــمــش جــام دمــادم در کــشــم
چــــشــــمــــم بــــیــــاد لــــعــــل او در خــــون کــــشـــد آیـــاق را
ســـلــطــان گــردون از شــرف در پــای شــبــرنــگــش فــتــد
چـــون مـــاه عـــقـــرب زلـــف مـــن بـــرســـر نــهــد بــنــطــاق را
تــــا آن نــــگــــار ســــیــــمــــبــــر در وی وطــــن ســـازد مـــگـــر
بــــــنـــــگـــــارم از خـــــون جـــــگـــــر خـــــلـــــوتـــــگـــــاه آمـــــاق را
نـــوئـــیـــن بـــت رویـــان چـــیـــن خـــورشــیــد روی مــه جــبــیــن
گــر زانــکــه پــیــمــان بــشــکــنــد مــن نــشـکـنـم مـیـثـاق را
گفتم که یک راه ای صنم بر چشم خواجو نه قدم
گــفــت از ســرشــک دیــده‌اش پــرخــون کــنـم بـشـمـاق را
غزل شمارهٔ ۱۴
مـــگـــذار مـــطـــرب را دمـــی کـــز چـــنـــگ بـــنـــهـــد چـــنــگ را
در آبــــــــگـــــــون ســـــــاغـــــــر فـــــــکـــــــن آن آب آتـــــــش رنـــــــگ را
جـــام صـــبـــوحـــی نـــوش کـــن قـــول مـــغـــنـــی گـــوش کــن
درکـــش مـــی و خـــامـــوش کـــن فـــرهـــنــگ بــی‌فــرهــنــگ را
عــــامــــان کــــالــــانــــعــــام را در کــــنــــج خــــلــــوت ره مـــده
الـــــا بـــــبـــــزم عـــــاشـــــقـــــان خـــــوبــــان شــــوق شــــنــــگ را
ســــاقــــی مــــی چــــون زنــــگ ده کــــائــــیـــنـــهٔ جـــان مـــنـــســـت
بــــاشــــد کــــه بــــزدایــــد دلــــم ز آئــــیـــنـــه جـــان زنـــگ را
پر کن قدح تا رنگ زرق از خود فرو شویم به می
کــــز زهــــد ودلــــق نــــیــــلــــگــــون رنــــگـــی نـــدیـــدم رنـــگ را
آهـــــنـــــگ آن دارد دلـــــم کـــــز پـــــرده بـــــیـــــرون اوفـــــتــــد
مــطــرب گــر ایــن ره مــیــزنــد گــو پــســت گــیــر آهــنــگ را
فــرهــاد شــورانــگــیــز اگــر در پـای سـنـگـی جـان بـداد
گـــفــتــار شــیــریــن بــی ســخــن در حــالــت آرد ســنــگ را
آهـــوی چـــشـــمـــت بـــا مـــن ار در عـــیـــن روبـــه بـــازی اســت
ســـر پـــنـــجـــهٔ شـــیـــر ژیـــان طـــاقـــت نـــبـــاشـــد رنـــگ را
خـــواجـــو چـــو نـــام عـــاشــقــان نــنــگــســت پــیــش اهــل دل
گــــر نــــیــــک‌نــــامــــی بــــایـــدت در بـــاز نـــام و نـــنـــگ را
خـــواجـــو چـــو ایـــن ایـــام را دیـــگـــر نـــخـــواهـــی یـــافـــتــن
بــــاری بــــهــــر نــــوعــــی چــــرا ضــــایــــع کــــنـــی ایـــام را
گــــر کــــامــــرانــــی بـــایـــدت کـــام از لـــب ســـاغـــر طـــلـــب
ور جــــان رســــانــــیــــدی بــــلــــب از دل طــــلــــب کــــن کــــام را
غزل شمارهٔ ۱۵
دســـت گـــیـــریـــد دریـــن واقـــعـــه کـــافـــتـــاد مـــرا
کـــه نـــمـــانـــدســت کــنــون طــاقــت بــیــداد مــرا
راز مـن جـمـلـه فـرو خـوانـد بر دشمن و دوست
اشـــک ازیـــن واســـطــه از چــشــم بــیــفــتــاد مــرا
هـــرگـــز از روز جـــوانـــی نـــشـــدم یــکــدم شــاد
مــــادر دهــــر نــــدانــــم بــــه چــــه مـــیـــزاد مـــرا
دامــــنــــم دجــــلـــهٔ بـــغـــداد شـــد از حـــســـرت آن
کـــه نـــســـیـــمـــی رســـد از جـــانـــب بــغــداد مــرا
آنــکــه یـک لـحـظـه فـرامـوش نـگـشـت از یـادم
ظـــاهـــر آنـــســـت کـــه هـــرگـــز نـــکـــنــد یــاد مــرا
مــن نـه آنـم کـه ز کـویـش بـه جـفـا بـرگـردم
گــــــر بـــــرانـــــد زدر آن حـــــور پـــــریـــــزاد مـــــرا
ایــن خــیــالــسـت کـه وصـل تـو بـه مـا پـردازد
هــــم خــــیــــالــــت کــــنــــد از چــــنــــگ غـــم آزاد مـــرا
گــر بــگــوشــت نــرســد صــبــحــدمــی فــریــادم
کـــه رســـد در شـــب هــجــران تــو فــریــاد مــرا
بر سر کوی تو چون خواجو اگر خاک شوم
بــه نــســیــم تــو مــگــر زنــده کـنـد بـاد مـرا
غزل شمارهٔ ۱۶
یــاد بــاد آنـکـه بـروی تـو نـظـر بـود مـرا
رخ و زلــفــت عــوض شــام و سـحـر بـود مـرا
یــاد بــاد آنــکــه ز نــظــارهٔ رویــت هــمــه شـب
در مــــه چــــارده تـــا روز نـــظـــر بـــود مـــرا
یـاد بـاد آنـکـه ز رخـسـار تـو هـر صـبحدمی
افـــق دیـــده پــر از شــعــلــهٔ خــور بــود مــرا
یـاد بـاد آنـکـه ز چـشـم خـوش و لعل لب تو
نـقـل مـجـلـس هـمـه بـادام و شـکـر بـود مـرا
یــاد بــاد آنــکــه ز روی تــو و عــکــس مـی نـاب
دیـده پـر شـعشعهٔ شمس و قمر بود مرا
یــاد بــاد آنــکــه گــرم زهــرهٔ گــفــتـار نـبـود
آخـــر از حـــال تـــو هـــر روز خـــبـــر بـــود مــرا
یـاد بـاد آنـکـه چـو مـن عـزم سـفـر مـیـکردم
بر میان دست تو هر لحظه کمر بود مرا
یــاد بــاد آنــکـه بـرون آمـده بـودی بـوداع
وز ســـر کـــوی تـــو آهــنــگ ســفــر بــود مــرا
یــاد بــاد آنــکــه چـو خـواجـو ز لـب و دنـدانـت
در دهــان شــکــر و در دیــده گــهـر بـود مـرا
غزل شمارهٔ ۱۷
ســــاقــــیــــا وقــــت صــــبــــوح آمـــد بـــیـــار آن جـــام را
مـــــی پـــــرســــتــــانــــیــــم در ده بــــادهٔ گــــلــــفــــام را
زاهــدانــرا چــون ز مــنــظــوری نــهــانــی چــاره نــیـسـت
پــــس نــــشــــایــــد عـــیـــبـــت کـــردن رنـــد درد آشـــام را
احـــتـــراز از عـــشـــق مــیــکــردم ولــی بــیــحــاصــلــســت
هــــر کــــه از اول تــــصــــور مــــیــــکـــنـــد فـــرجـــام را
مـــــن بـــــبـــــوی دانـــــهٔ خـــــالـــــش بـــــدام افـــــتـــــاده‌ام
گـــر چـــه صـــیـــد نـــیـــکـــوان دولــت شــمــارد دام را
هــر کــه او را ذره‌ئــی بــا مــاهــرویـان مـهـر نـیـسـت
بـــر چــنــیــن عــامــی فــضــیــلــت مــی‌نــهــنــد انــعــام را
شـام را از صـبـح صـادق بـاز نـشـنـاسـم ز شـوق
چـون مـهـم پـرچـیـن کـنـد بـرصـبح صادق شام را
گــر بــدیــنــســان بــر در بــتــخــانــهٔ چــیـن بـگـذرد
بــت‌پــرســتــان پــیــش رویــش بــشــکــنـنـد اصـنـام را
بــر گــدایــان حــکــم کـشـتـن هـسـت سـلـطـانـرا ولـیـک
هـــــم بـــــلـــــطـــــف عــــام او امــــیــــد بــــاشــــد عــــام را
چون به هر معنی که بینی تکیه بر ایام نیست
حـــیـــف بـــاشـــد خـــواجـــو ار ضــایــع کــنــی ایــام را
غزل شمارهٔ ۱۸
ای تــــــرک آتــــــش رخ بــــــیــــــار آن آب آتــــــش فـــــام را
ویــن جــامــهٔ نــیــلــی ز مــن بــســتـان و در ده جـام را
چون بندگان خاص را امشب به مجلس خوانده‌ئی
در بـــزم خـــاصـــان ره مـــده عــامــان کــالــانــعــام را
خـامـی چو من بین سوخته و آتش ز جان افروخته
گر پخته‌ئی خامی مکن وان پخته در ده خام را
در حـلـقـهٔ دردی کـشـان بـخـرام و گیسو برفشان
در حـــلـــقـــهٔ زنـــجـــیــر بــیــن شــیــران خــون‌آشــام را
چـون مـن برندی زین صفت بدنام شهری گشته‌ام
آن جـــام صـــافــی در دهــیــد ایــن صــوفــی بــدنــام را
یــک راه در دیــر مــغــان بــرقــع بــرانــدازی صــنــم
تــا کــافــران از بـتـکـده بـیـرون بـرنـد اصـنـام را
گـر در کـمـنـدم مـیـکـشـی شـکـرانـه را جـان مـیدهم
کـان دل کـه صـیـد عـشـق شـد دولت شمارد دام را
غزل شمارهٔ ۱۹
مــــگـــذر ای یـــار و دریـــن واقـــعـــه مـــگـــذار مـــرا
چون شدم صید تو بر گیر و نگهدار مرا
اگـــرم زار کـــشـــی مـــی‌کـــش و بـــیـــزار مـــشـــو
زاریــــم بــــیــــن و ازیــــن بــــیــــش مــــیــــازار مـــرا
چـون در افـتاده‌ام از پای و ندارم سر خویش
دســـت مـــن گــیــر و دل خــســتــه بــدســت آر مــرا
بـی گـل روی تـو بـس خـار که در پای منست
کـــیـــســـت کـــز پــای بــرون آورد ایــن خــار مــرا
بــرو ای بــلــبــل شــوریــده کــه بـی گـلـروئـی
نـــکـــشـــد گــوشــهٔ خــاطــر ســوی گــلــزار مــرا
هـر کـه خـواهـد کـه بـیـک جـرعـه مـرا دریـابد
گــــو طــــلــــب کــــن بــــدر خــــانــــهٔ خــــمــــار مـــرا
تــا شــوم فــاش بــدیــوانــگــی و ســرمــســتـی
مــــســــت وآشــــفــــتــــه بــــرآریــــد بــــبـــازار مـــرا
چـــنـــد پـــنـــدم دهــی ای زاهــد و وعــظــم گــوئــی
دلـــق و تـــســـبـــیـــح تـــرا خـــرقـــه و زنـــار مــرا
ز اســتـانـم ز چـه بـیـرون فـکـنـی چـون خـواجـو
خـــاک را هـــم ز ســـرم بـــگـــذر و بـــگــذار مــرا
غزل شمارهٔ ۲۰
مــــــیــــــرود آب رخ از بــــــادهٔ گـــــلـــــرنـــــگ مـــــرا
مـــــیـــــزنـــــد راه خـــــرد زمـــــزمـــــهٔ چـــــنــــگ مــــرا
دلــق از رق بــه مــی لــعــل گــرو خــواهــم کــرد
کـــــه مـــــی لـــــعـــــل بـــــرون آورد از رنـــــگ مـــــرا
مـن کـه بـر سـنگ زدم شیشهٔ تقوی و ورع
مـحـتـسب بهر چه بر شیشه زند سنگ مرا
مـــســـتـــم از کـــوی خـــرابـــات بـــبـــازار بـــریـــد
تـــا هـــمـــه خــلــق بــبــیــنــنــد بــدیــن رنــگ مــرا
نـام و نـنـگ ار بـرود در طـلـبـش بـاکی نیست
مــن کــه بـدنـام جـهـانـم چـه غـم از نـنـگ مـرا
ای رخــــت آیــــنــــهٔ جــــان مــــی چــــون زنــــگ بــــیـــار
تـــــا ز آئـــــیــــنــــهٔ خــــاطــــر بــــبــــرد زنــــگ مــــرا
مـطـرب آهـنـگ چـنـیـن تـیـز چـه گـیری که کند
جـــان شـــیـــریـــن بـــلـــب لـــعـــل تـــو آهـــنـــگ مــرا
نـــشـــد از گـــوش دلـــم زمــزمــهٔ نــغــمــهٔ چــنــگ
تــــا عـــنـــان دل شـــیـــدا بـــشـــد از چـــنـــگ مـــرا
چون تو در خاطر خواجو بزدی کوس نزول
دو جـــهـــان خـــیــمــه بــرون زد ز دل تــنــگ مــرا
غزل شمارهٔ ۱ - فی التوحید
ای غــــــره مــــــاه از اثــــــر صــــــنـــــع تـــــو غـــــرا
وی طـــــره شـــــب از دم لـــــطــــف تــــو مــــطــــرا
نــــوک قــــلـــم صـــنـــع تـــودر مـــبـــدا فـــطـــرت
انـــگــیــخــتــه بــرصــفــحــهٔ کــن صــورت اشــیــا
ســــجــــاده نــــشــــیــــنـــان نـــه ایـــوان فـــلـــک را
حـــــکـــــم تــــو فــــروزنــــده قــــنــــادیــــل زوایــــا
هـــم رازق بـــی ریـــبـــی و هـــم خـــالـــق بـــی عــیــب
هـــم ظـــاهـــر پـــنـــهـــانــی و هــم بــاطــن پــیــدا
مــامــور تــو از بــرگ ســمــن تــا بــســمــنــدر
مـــصـــنـــوع تـــو از تــحــت ثــری تــا بــثــریــا
توحید تو خواند بسحر مرغ سحر خوان
تــســبــیــح تــو گــویــد بـچـمـن بـلـبـل گـویـا
بـــرقـــلـــهٔ کـــهـــســـار زنـــی بــیــرق خــورشــیــد
بــــرپــــردهٔ زنــــگــــار کــــشــــی پــــیـــکـــر جـــوزا
از عــــــکـــــس رخ لـــــالـــــه عـــــذران ســـــپـــــهـــــری
چــون مــنــظــر مــیــنــو کــنــی ایــن چــنــبــر مــیــنــا
بـــیـــد طـــبـــری را کـــنـــد از امـــر تـــو بـــلـــبــل
وصــــــف الــــــف قــــــامــــــت مــــــمــــــدودهٔ حــــــمــــــرا
از رایـــحـــهٔ لـــطـــف تـــو ســـایـــد گــل ســوری
در صـــحـــن چـــمـــن لـــخـــلـــخـــهٔ عـــنــبــر ســارا
تـــا از دم جـــان پـــرور او زنـــده شـــود خـــاک
در کـــــالـــــبـــــد بـــــاد دمـــــی روح مــــســــیــــحــــا
خــواجــو نــســزد مــدح و ثــنــا هــیــچ مــلـک را
آلـــــا مـــــلـــــک الـــــعـــــرش تــــبــــارک و تــــعــــالــــی
غزل شمارهٔ ۲ - فی نعمت الرسول صلی الله علیه و آله
صــــل عــــلــــی مـــحـــمـــد دره تـــاج الـــاصـــطـــفـــا
صــاحــب جــیــش الــاهــتــدا نــاظــم عــقــد الــاتــقـا
بـــلـــبـــل بـــوســـتـــان شـــرع اخــتــر آســمــان دیــن
کــــــوکــــــب دری زمــــــیــــــن دری کــــــوکـــــب ســـــمـــــا
تـــاج ده پــیــمــبــران بــاج ســتــان قــیــصــران
کــــارگــــشــــای مــــرســــلــــیــــن راهــــنــــمــــای انـــبـــیـــا
ســـــیــــد اولــــیــــن رســــل مــــرســــل آخــــریــــن زمــــان
صـاحـب هـفـتـمـیـن قـرآن خـواجـهٔ هـشـتمین سرا
طـــیـــب طـــیـــبـــه آســتــان طــایــر کــعــبــه آشــیــان
گـــوهـــر کـــان لـــامـــکــان اخــتــر بــرج کــبــریــا
مــنــهــدم از عــروج او قــبــهٔ قــصــر قــیــصــران
مـــنـــهـــزم از خـــروج او خـــســرو خــطــهٔ خــطــا
روی تــو قــبــلــهٔ مــلــک کــوی تـو کـعـبـه فـلـک
مــخــتــلــف تـو قـد هـلـک مـعـتـقـد تـو قـد نـجـا
شـاه نـشـان قـدسـیان تخت‌نشین شهر قدس
ای شــه مــلــک اصــطــفــا وی لـقـب تـو مـصـطـفـی
آیـــنـــهٔ ســـپـــهـــر را مـــهـــر رخ تـــو صـــیــقــلــی
دیــــــده آفــــــتـــــاب را خـــــاک در تـــــو تـــــوتـــــیـــــا
شــاه فــلــک چــو بـنـگـرد طـلـعـت مـاه پـیـکـرت
ذره صــفــت در او فــتــد بــر ســربــامـت از هـوا
ای شـــــده آب زمـــــزم از خـــــاک در ســـــرای تـــــو
کعبه ز تست با شرف مروه زتست با صفا
خــواجــو اگــرنــداشــتــی بـرگ بـهـار عـشـق تـو
بـــلـــبـــل بـــاغ طـــبـــع او هــیــچ نــداشــتــی نــوا
غزل شمارهٔ ۳
ای صــبــح صــادقــان رخ زیــبــای مــصـطـفـی
وی ســـرو راســتــان قــد رعــنــای مــصــطــفــی
آئــــیــــنــــهٔ ســــکــــنــــدر و آب حــــیـــات خـــضـــر
نــور جــبــیــن و لـعـل شـکـر خـای مـصـطـفـی
مــــعــــراج انــــبــــیـــا و شـــب قـــدر اصـــفـــیـــا
گــیــســوی روز پــوش قـمـرسـای مـصـطـفـی
ادریــــس کــــو مــــعــــلــــم عــــلــــم الـــهـــی اســـت
لـب بـسـتـه پـیـش مـنـطق گویای مصطفی
عــیــســی کــه دیــر دایــر عـلـوی مـقـام اوسـت
خــــاشـــاک روب حـــضـــرت اعـــلـــی مـــصـــطـــفـــی
بـــر ذروه دنـــا فـــتــدلــی کــشــیــده ســر
ایـــــوان بــــارگــــاه مــــعــــلــــای مــــصــــطــــفــــی
وز جــام روح‌پـرور مـا زاغ گـشـتـه مـسـت
آهـــوی چــشــم دلــکــش شــهــلــای مــصــطــفــی
خــــیــــاط کـــارخـــانـــهٔ لـــو لـــاک دوخـــتـــه
دراعـــــه ابـــــیـــــت بـــــبـــــالـــــای مــــصــــطــــفــــی
شـمـس و قـمر که لولوی دریای اخضرند
از روی مــــهــــر آمــــده لـــالـــای مـــصـــطـــفـــی
خــالــی ز رنــگ بــدعــت و عــاری ز زنـگ شـرک
آئـــیـــنـــه ضـــمـــیـــر مـــصـــفـــای مـــصـــطـــفــی
کــحــل الــجــواهــر فــلــک و تــوتــیــای روح
دانـی کـه چـیـسـت خـاک کـف پـای مـصـطـفی
قرص قمر شکسته برین خوان لاجورد
وقـــت صـــلـــای مــعــجــزه ایــمــای مــصــطــفــی
روح الــامــیــن کــه آیـت قـربـت بـشـان اوسـت
قــــاصـــر ز درک پـــایـــه ادنـــی مـــصـــطـــفـــی
در بــرفــکــنـده زهـره بـغـلـطـاق نـیـلـگـون
از ســوک زهــر خــوردهٔ زهــرای مــصــطــفــی
گـومـه بـنـور خـویـش مـشـو غـره زانک او
عـــکـــســـی بـــود ز غـــره غـــرای مــصــطــفــی
بــر بــام هـفـت مـنـظـر بـالـا کـشـیـده‌انـد
زیـــن چـــار صـــفـــه رایـــت آلـــای مـــصـــطـــفــی
خـواجـه گـدای درگـه او شـو کـه جبرئیل
شــد بــا کــمــال مـرتـبـه مـولـای مـصـطـفـی
غزل شمارهٔ ۴
طـــوبـــی لـــک ای پـــیـــک صـــبــا خــرم رســیــدی مــرحــبــا
بـــالـــلـــه قـــل لـــحـــاشـــتـــی مـــا بـــال رکـــب قـــد ســری
یــاران بــرون رفــتــنــد و مــن در بــحــرخــون افــتـاده‌ام
طــرفــی عــلــی هــجــرانــهــم تــبــکــی و مــا تــغــنــی الـبـکـا
بار سفر بستند و من چون صید وحشی پای بند
ســـاروا و مـــن آمـــاقـــنـــا اجـــروا یـــنـــا بـــیـــع الـــدمـــا
افــــتـــان و خـــیـــزان مـــیـــروم تـــاکـــی رســـم در کـــاروان
و الـــرکـــب قـــد ســاروا الــی الــایــحــاد و الــحــادی حــدا
مـحـمـل بـرون بـردنـد و مـن چون ناقه میراندم ز پی
قـــلـــبـــی هـــوی فـــی هـــوة و الـــدهـــر، مــلــق فــی الــهــوی
چــون تــیــره نــبــود روز مــن کــز آه عــالـم سـوز مـن
مــــد الــــغــــمــــام ســــرادقـــا اعـــلـــی شـــمـــاریـــخ الـــذری
راضـــی شـــدم کـــز کـــاروان بـــانـــگ درائـــی بــشــنــوم
اکــبــو و اقــفــوا اثــرهــم والــعــیــس تــحــدی فــی الــزبـی
چـون مـحـمـل سـلـطـان شـرق از سوی شام آمد برون
ریـــح الــصــبــا ســارت الــی نــجــد و قــلــبــی قــد صــبــا
خــواجــو بــه شــبــگـیـر از هـوا هـر دم نـوائـی مـیـزنـد
والــــورق اوراق الــــمــــنــــی یــــتــــلــــو عــــلــــی اهــــل الـــهـــوی
غزل شمارهٔ ۵
ایـن چـه خـلـدسـت کـه چـنـدیـن همه حورست اینجا
چــه غــم از نــار کــه در دل هـمـه نـورسـت ایـنـجـا
گـــل ســـوری کـــه عـــروس چـــمــنــش مــی‌خــوانــنــد
گو بده باده درین حجله که سورست اینجا
مـــوســـم عـــشـــرت و شــادی و نــشــاطــســت امــروز
مــــنــــزل راحــــت و ریــــحــــان و ســـرورســـت ایـــنـــجـــا
اگـــر آن نـــور تـــجـــلـــیـــســـت کـــه مــن مــی‌بــیــنــم
روشـنـم گـشـت چـو خـورشـیـد که طورست اینجا
آنــــکــــه در بـــاطـــن مـــا کـــرد دو عـــالـــم ظـــاهـــر
ظـــاهـــر آنـــســت کــه در عــیــن ظــهــورســت ایــنــجــا
یـــار هـــم غـــایـــب و هـــم حـــاضـــر و چـــون درنــگــری
خـــالـــی از غـــیـــبـــت و عـــاری ز حـــضــورســت ایــنــجــا
سـخـن از خـرقـه و سـجـاده چـه گـوئـی خـواجو
جــام مــی نــوش کــه از صـومـعـه دورسـت ایـنـجـا
غزل شمارهٔ ۶
بــگــذر ای خــواجــه و بــگــذار مــرا مــســت ایـنـجـا
کــه بــرون شــد دل ســرمـسـت مـن از دسـت ایـنـجـا
چـون تـوانـم شـد از ایـنـجـا کـه غمش موی کشان
دلـــم آورد و بـــه زنـــجـــیــر فــرو بــســت ایــنــجــا
تــا نــگــوئــی کــه مــن ایـنـجـا ز چـه مـسـت افـتـادم
هــیــچ هــشــیــار نــیــامــد کــه نــشــد مـسـت ایـنـجـا
کــیــســت ایــن فــتـنـهٔ نـوخـاسـتـه کـز مـهـر رخـش
ایـــن دل شـــیــفــتــه حــال آمــد و بــنــشــســت ایــنــجــا
دل مــــســــکــــیــــن مــــرا نـــیـــســـت در ایـــنـــجـــا قـــدری
زانـــک صـــد دل چـــو دل خــســتــه مــن هــســت ایــنــجــا
دوش کــــز ســــاغــــر دل خـــون جـــگـــر مـــیـــخـــوردم
شیشه نا گه بشد از دستم و بشکست اینجا
نـام خـواجو مبر ای خواجه درین ورطه که هست
صـد چـو آن خـسـتـهٔ دلـسـوخـتـه در شـسـت ایـنجا
غزل شمارهٔ ۷
گــر راه بــود بــر ســر کــوی تــو صــبـا را
در بـــنـــدگـــیـــت عـــرضـــه کــنــد قــصــه مــا را
مــا را بــه ســرا پــردهٔ قـربـت کـه دهـد راه
بـــرصـــدر ســـلـــاطــیــن نــتــوان یــافــت گــدا را
چـــون لـــالـــه عــذاران چــمــن جــلــوه نــمــایــنــد
ســر کــوفــتــه بــایــد کــه بــدارنــد گـیـا را
گـــر ره بـــدواخـــانـــهٔ مـــقـــصـــود نـــیـــابـــیـــم
در رنــــج بــــمــــیــــریـــم و نـــخـــواهـــیـــم دوا را
مرهم ز چه سازیم که این درد که ما راست
دانـــــیـــــم کـــــه از درد تـــــوان جـــــســـــت دوا را
فـریـاد کـه دسـتـم نـگـرفـتـنـد و بـه یـکـبار
از پـــای فـــکـــنـــدنـــد مـــن بـــی ســـر و پـــا را
از تـــیـــغ بـــلـــا هـــر کـــه بــود روی بــتــابــد
جـز مـن کـه بـه جـان مـیـطـلـبـم تـیـغ بـلـا را
هــنــگــام صــبــوحــی نــکــشــد بـی گـل و بـلـبـل
خــاطــر بــگــلــســتــان مــن بــی بــرگ و نــوا را
روی از تــو نــپــیـچـم وگـر از شـسـت تـو آیـد
هــمــچــون مــژه در دیـده کـشـم تـیـغ بـلـا را
بـــیـــرون نــرود یــک ســر مــو از دل خــواجــو
نـــقــش خــط و رخــســار تــو لــیــلــا و نــهــارا
غزل شمارهٔ ۸
چــــو در نــــظـــر نـــبـــود روی دوســـتـــان مـــا را
بـــه هـــیــچ رو نــبــود مــیــل بــوســتــان مــا را
رقــیــب گــومــفــشــان آســتــیــن کــه تــا در مـرگ
بـــه آســـتـــیـــن نـــکـــنـــد دور از آســـتـــان مــا را
به جان دوست که هم در نفس بر افشانیم
اگــر چــنــانــکــه کــنـد امـتـحـان بـه جـان مـا را
چـه مـهـره بـاخـت نـدانم سپهر دشمن خوی
کـــه دور کـــرد بـــدســـتــان ز دوســتــان مــا را
بـــه بــیــوفــائــی دور زمــان یــقــیــن بــودیــم
ولــــی نــــبــــود فــــراق تــــودر گــــمــــان مــــا را
چـــو شـــد مــواصــلــت و قــرب مــعــنــوی حــاصــل
چــــه غــــم ز مــــدت هــــجــــران بـــیـــکـــران مـــا را
گــهــی کــه تــیــغ اجـل بـگـسـلـد عـلـاقـهٔ روح
بـــود تـــعـــلـــق دل بـــا تــو هــمــچــنــان مــا را
اگـر چـنـان کـه ز مـا سـیـل خون بخواهی راند
روا بـــــود بـــــه جـــــدائــــی ز در مــــران مــــا را
وگــر حــکــایــت دل بــا تــو شــرح بــایــد داد
گـــمـــان مـــبـــر کـــه بـــود حــاجــت زبــان مــا را
شـدیـم هـمـچـو مـیـانـت نـحـیـف و نـتـوان گفت
کــه نــیــســت بـا کـمـرت هـیـچ در مـیـان مـا را
گـهـی کـز آن لـب شـیـریـن سخن کند خواجو
ز نــــوش نــــاب لــــبــــالــــب شــــود دهــــان مـــا را
غزل شمارهٔ ۹
وقــت صــبــوح شـد بـیـار آن خـورمـه نـقـاب ار
از قـــــدح دو آتــــشــــی خــــیــــز و روان کــــن آب را
مـــاه قــنــیــنــه آســمــان چــون بــفــروزد از افــق
در خـــوی خـــجـــلـــت افـــکـــنـــد چــشــمــهٔ آفــتــاب را
وقـت سـحـر کـه بـلـبـلـه قهقهه بر چمن زند
ســاغــر چــشـم مـن بـخـون رنـگ دهـد شـراب را
بـسـکـه بـسـوزد از غـمـش ایـنـدل سـوزناک من
دود بـــــرآیــــد از جــــگــــر ز آتــــش دل کــــبــــاب را
چــون بــت رود ســاز مــن چــنـگ بـسـاز در زنـد
مـــن بـــه فـــغـــان نـــواگـــری یــاد دهــم ربــاب را
گــر بـه خـیـال روی او در رخ مـه نـظـر کـنـم
مـــردم چـــشـــمـــم از حـــیــا آب کــنــد ســحــاب را
دســت امــیــد مــن عــجــب گـر بـه وصـال او رسـد
پـشـه کـسـی نـدیـد کـو صـیـد کـنـد عـقاب را
چــون مــه مــهــربــان مــن تــاب دهــد نــغــولــه را
در خـــم عـــقـــربـــش نــگــر زهــرهٔ شــب نــقــاب را
خواجو اگر ز چشم تو خواب ببرد گو ببر
زانـکـه ز عـشـق نـرگـسـش خـواب نـماند خواب را
غزل شمارهٔ ۱۰
هـــمـــچـــو بـــالـــات بــگــویــم ســخــنــی راســت تــرا
راســـتــی را چــه بــلــائــیــســت کــه بــالــاســت تــرا
تــا چــه دیــدســت ز مــن دیــده کــه هــردم گــویـد
کـــــایـــــن هـــــمـــــه آب رخ از رهــــگــــذر مــــاســــت تــــرا
ایـکـه بـر گـوشـهٔ چـشـمـم زده‌ئـی خیمه ز موج
مـــشـــو ایـــمـــن کـــه وطـــن بـــر لــب دریــاســت تــرا
پــــیــــش لــــعــــلـــت کـــه از او آب گـــهـــر مـــیـــریـــزد
وصـــف لـــؤلـــؤ نـــتـــوان کـــرد کــه لــالــاســت تــرا
ایـن چـه سـحـرسـت کـه در چـشـم خـوشـت مـیبینم
ویـن چـه شـورسـت کـه در لـعـل شکر خاست ترا
دل دیـــوانـــه چـــه جـــائـــیـــســت کــه بــاشــد جــایــت
بــر ســر و چــشــمــم اگــر جــای کــنـی جـاسـت تـرا
جـــان بـــخـــواه از مــن بــیــدل کــه روانــت بــدهــم
بـــجـــز از جـــان ز مـــن آخـــر چــه تــمــنــاســت تــرا
ایـــــدل ار راســـــتـــــی از زلـــــف ســـــیـــــاهــــش طــــلــــبــــی
هــــمــــه گــــویــــنــــد مــــگـــر عـــلـــت ســـوداســـت تـــرا
در رخ شــمــعــی خــواجــو چــو نــظــر کـرد طـبـیـب
گفت شد روشنم این لحظه که صفر است ترا
این قطعه را در تعزیت پدر بزرگوار خود سروده‌ام
پدر آن تیشه که بر خاک تو زد دست اجل
تــیــشــه‌ای بــود کـه شـد بـاعـث ویـرانـی مـن
یــوســفــت نــام نــهــادنـد و بـه گـرگـت دادنـد
مــرگ، گــرگ تـو شـد، ای یـوسـف کـنـعـانـی مـن
مـــــه گـــــردون ادب بـــــودی و در خـــــاک شــــدی
خـــاک، زنـــدان تـــو گـــشـــت، ای مـــه زنــدانــی مــن
از نــــدانــــســــتــــن مـــن، دزد قـــضـــا آگـــه بـــود
چــو تـو را بـرد، بـخـنـدیـد بـه نـادانـی مـن
آن کـــه در زیـــر زمـــیـــن، داد ســر و ســامــانــت
کــاش مــیــخــورد غــم بـی‌سـر و سـامـانـی مـن
بــسـر خـاک تـو رفـتـم، خـط پـاکـش خـوانـدم
آه از ایـن خـط کـه نـوشـتـند به پیشانی من
رفــتــی و روز مــرا تــیــره تــر از شــب کــردی
بــی تــو در ظــلــمــتــم، ای دیــدهٔ نــورانــی مــن
بـی تـو اشـک و غـم و حسرت همه مهمان منند
قــدمــی رنــجــه کــن از مـهـر، بـه مـهـمـانـی مـن
صــــفــــحــــهٔ روی ز انــــظــــار، نـــهـــان مـــیـــدارم
تـا نـخـوانـنـد بـر ایـن صفحه، پریشانی من
دهـر، بـسـیـار چـو مـن سـربـگـریبان دیده است
چــه تــفـاوت کـنـدش، سـر بـه گـریـبـانـی مـن
عــضــو جــمــعـیـت حـق گـشـتـی و دیـگـر نـخـوری
غـــم تـــنـــهـــائـــی و مـــهـــجـــوری و حــیــرانــی مــن
گـــل و ریـــحـــان کــدامــیــن چــمــنــت بــنــمــودنــد
کــه شــکــسـتـی قـفـس، ای مـرغ گـلـسـتـانـی مـن
مــن کــه قــدر گــهــر پــاک تــو مــیــدانــسـتـم
ز چـــه مـــفـــقـــود شـــدی، ای گـــهــر کــانــی مــن
مـــن کـــه آب تـــو ز ســرچــشــمــهٔ دل مــیــدادم
آب و رنــگــت چــه شــد، ای لــالــهٔ نــعــمــانــی مــن
مـن یـکی مرغ غزلخوان تو بودم، چه فتاد
کــه دگــر گــوش نــداری بــه نـوا خـوانـی مـن
گـنـج خـود خـوانـدیـم و رفـتـی و بـگـذاشـتـیم
ای عـجـب، بـعـد تـو بـا کـیـسـت نـگـهـبانی من!
این قطعه را برای سنگ مزار خودم سروده‌ام
ایــنــکــه خــاک ســیــهــش بــالـیـن اسـت
اخـــــتـــــر چـــــرخ ادب پـــــرویـــــن اســــت
گــر چــه جـز تـلـخـی از ایـام نـدیـد
هـر چـه خواهی سخنش شیرین است
صـــاحـــب آنـــهـــمـــه گـــفـــتـــار امـــروز
ســـائـــل فـــاتـــحـــه و یـــاســیــن اســت
دوســتــان بــه کـه ز وی یـاد کـنـنـد
دل بــــی دوســـت دلـــی غـــمـــگـــیـــن اســـت
خـاک در دیـده بـسـی جـان فرساست
سنگ بر سینه بسی سنگین است
بــیــنــد ایــن بــســتـر و عـبـرت گـیـرد
هـر کـه را چـشـم حـقـیـقـت بـیـن است
هــر کــه بــاشــی و زهــر جــا بـرسـی
آخــــریــــن مــــنــــزل هــــســــتـــی ایـــن اســـت
آدمــــی هـــر چـــه تـــوانـــگـــر بـــاشـــد
چـو بـدیـن نـقـطه رسد مسکین است
انــدر آنــجــا کــه قـضـا حـمـلـه کـنـد
چــاره تــسـلـیـم و ادب تـمـکـیـن اسـت
زادن و کـــشـــتـــن و پـــنـــهـــان کـــردن
دهـــــر را رســـــم و ره دیـــــریــــن اســــت
خـرم آن کـس کـه در ایـن مـحـنـت‌گاه
خـــاطـــری را ســـبـــب تـــســکــیــن اســت
قطعه
مـا نـیـز در دیـار حـقـیـقـت، تـوانگریم
کالای ما چو وقت رسد، کارهای ماست
مـا روی خـود ز راه سـعـادت نـتافتیم
پـیـران ره، بـمـا نـنمودند راه راست
قطعه - مرد پندارند پروین را، چه برخی ز اهل فضل
از غـــبـــار فـــکـــر بـــاطـــل، پـــاک بــایــد داشــت دل
تــا بـدانـد دیـو، کـایـن آئـیـنـه جـای گـرد نـیـسـت
مـرد پـندارند پروین را، چه برخی ز اهل فضل
این معما گفته نیکوتر، که پروین مرد نیست
قطعه
گر شمع را ز شعله رهائی است آرزو
آتـش چـرا بـه خـرمـن پـروانـه مـیـزنـد
سـرمـسـت، ای کـبـوترک ساده دل، مپر
در تــیــه آز، راه تــو را دانـه مـیـزنـد
قطعه
بــی رنــج، زیــن پــیــالـه کـسـی مـی نـمـی‌خـورد
بــی دود، زیــن تــنــور بــکــس نــان نـمـیـدهـنـد
تیمار کار خویش تو خودخور، که دیگران
هـــرگـــز بـــرای جــرم تــو، تــاوان نــمــیــدهــنــد
بیت
خــیــال آشـنـائـی بـر دلـم نـگـذشـتـه بـود اول
نمیدانم چه دستی طرح کرد این آشنائی را
بیت
بــــکــــوش و دانـــشـــی آمـــوز و پـــرتـــوی افـــکـــن
که فرصتی که ترا داده‌اند، بی بدل است
بیت
دل پـــاکـــیـــزه، بــکــردار بــد آلــوده مــکــن
تیرگی خواستن، از نور گریزان شدن است
بیت
طـــائـــری کـــز آشـــیـــان، پـــرواز بــهــر آز کــرد
کیفرش، فرجام بال و پر بخون آلودن است
دو همراز
در آبـــگـــیـــر، ســـحــرگــاه بــط بــمــاهــی گــفــت
کـه روز گـشـت و شـنـا کـردن و جـهـیدن نیست
بــســاط حــلـقـه و دامـسـت یـکـسـر ایـن صـحـرا
چـــنـــیـــن بـــســـاط، دگـــر جـــای آرمــیــدن نــیــســت
تــرا هــمــیــشــه ازیــن نــکــتــه بــا خــبـر کـردم
ولـــیـــک، گـــوش تـــرا طـــاقــت شــنــیــدن نــیــســت
هـــزار مـــرتـــبـــه گـــفـــتـــم کـــه خـــانـــهٔ صــیــاد
مـــکـــان ایـــمـــنـــی و خـــانـــه بـــرگـــزیـــدن نــیــســت
مــن از مــیـان بـروم، چـون خـطـر شـود نـزدیـک
تـو چـون کـنـی، کـه تـرا قـدرت پـریدن نیست
هــــزار چــــشــــمــــهٔ روشــــن، هـــزار بـــرکـــهٔ پـــاک
بـهـای یـک رگ و یـکـقـطـره خون چکیدن نیست
بـــگـــفـــت مـــنـــزل مـــقـــصـــود آنـــچـــنــان دور اســت
کــه فــکــر کـوتـه مـا را بـدان رسـیـدن نـیـسـت
هـــزار رشـــتـــه، بـــریـــن کــارگــاه مــی‌پــیــچــنــد
ولی چه سود، که هر دیده بهر دیدن نیست
ز خــــرمــــن فـــلـــک، ایـــدوســـت خـــوشـــه‌ای نـــبـــری
کـه غـنـچـه و گـل ایـن بـاغ، بـهر چیدن نیست
اگــــر ز آب گــــریــــزی، بــــخــــشــــکــــیــــت بـــزنـــنـــد
ازیـــن حـــصـــار، کـــســـی را ره رهـــیـــدن نـــیـــســـت
بـــه پـــرتـــگـــاه قـــضـــا، مـــرکـــب هـــوی و هـــوس
ســبــک مــران کــه مــجـال عـنـان کـشـیـدن نـیـسـت
بـــپـــای گـــلـــبــن زیــبــای هــســتــی، ایــن هــمــه خــار
بـــرای چـــیـــســـت، اگـــر از پــی خــلــیــدن نــیــســت
چــنــان نــهــفــتــه و آهــســتــه مــی‌نــهــنــد ایــن دام
کــه هــیـچ فـرصـت تـرسـیـدن و رمـیـدن نـیـسـت
سـمـوم فـتـنـه، چـو بـاد سـحـرگـهـی نـسوزد
بـــجـــز نـــشـــان خـــرابـــی، در آن وزیـــدن نـــیــســت
چـو مـن بـخـاک تـپـیدم، تو سوختی بشرار
دگـــر حـــدیـــث شــنــا کــردن و چــمــیــدن نــیــســت
بــــراه گــــرگ حــــوادث، شــــبــــان بــــخـــواب رود
چــو خــفـت، گـلـه چـه دانـد گـه چـریـدن نـیـسـت
بـــریـــد و دوخـــت قــبــای مــن و تــو درزی چــرخ
ز هــم شــکــافــتــن و طــرح نــو بــریـدن نـیـسـت
مـــتـــاع حـــادثـــه، روزی بـــقـــهـــر بـــفــروشــنــد
چـه غـم خـورنـد کـه مـا را سـر خـریـدن نـیست
دیدن و نادیدن
شـــبـــی بـــمـــردمـــک چـــشـــم، طـــعـــنـــه زد مــژگــان
کــه چــنــد بــی ســبــب از بــهــر خــلــق کـوشـیـدن
هــــمــــیــــشــــه بــــار جــــفــــا بــــردن و نـــیـــاســـودن
هــــمــــیــــشــــه رنــــج طــــلــــب کـــردن و نـــرنـــجـــیـــدن
ز نـــیـــک و زشـــت و گـــل و خــار و مــردم و حــیــوان
تـــــمـــــام دیـــــدن و از خــــویــــش هــــیــــچ نــــادیــــدن
چو کارگر شده‌ای، مزد سعی و رنج تو چیست
بـــوقـــت کـــار، ضـــروری اســـت کـــار ســـنـــجـــیــدن
ز بـــــزم تــــیــــرهٔ خــــود، روشــــنــــی دریــــغ مــــدار
کــــه روشــــنـــســـت ازیـــن بـــزم، رخـــت بـــرچـــیـــدن
جــــــواب داد کــــــه آئـــــیـــــن کـــــاردانـــــان نـــــیـــــســـــت
بـــــخـــــواب جـــــهـــــل فـــــزودن، ز کــــار کــــاهــــیــــدن
کـــنـــایـــتـــی اســـت دریـــن رنـــج روز خـــســتــه شــدن
اشــــارتــــی اســــت دریــــن کــــار شــــب نــــخــــوابـــیـــدن
مــــرا حــــدیــــثــــی هــــوی و هــــوس مــــکـــن تـــعـــلـــیـــم
هــــنــــروران نــــپــــســــنــــدنــــد خــــود پــــســــنـــدیـــدن
نـــگـــاهـــبـــانـــی مـــلـــک تـــن اســـت پـــیـــشـــهٔ چـــشــم
چــــنــــانــــکــــه رســــم و ره پــــاســـت ره نـــوردیـــدن
اگـــــر پـــــی هـــــوس و آز خـــــویـــــش مـــــیــــگــــشــــتــــم
کـــــنـــــون نـــــبـــــود مـــــرا دیــــده، جــــای گــــردیــــدن
بــــپــــای خــــویـــش نـــیـــفـــکـــنـــده روشـــنـــی هـــرگـــز
اگــــر چــــه کـــار چـــراغ اســـت نـــور بـــخـــشـــیـــدن
نـــه آگـــهـــیـــســـت، ز حـــکـــم قـــضـــا شـــدن دلــتــنــگ
نــــه مــــردمــــی اســــت، ز دســــت زمــــانــــه نــــالـــیـــدن
مــگــو چــرا مــژه گــشـتـم مـن و تـو مـردم چـشـم
ازیــــن حــــدیــــث، کــــس آگــــه نـــشـــد بـــپـــرســـیـــدن
هــــزار مــــســــئــــلــــه در دفــــتــــر حــــقــــیــــقــــت بــــود
ولـــــی دریـــــغ، کـــــه دشــــوار بــــود فــــهــــمــــیــــدن
ز دل تــــپــــیــــدن و از دیــــده روشــــنــــی خــــواهــــنـــد
ز خـــــون دویـــــدن و از اشـــــک چــــشــــم، غــــلــــتــــیــــدن
ز کــــوه و کــــاه گــــرانـــســـنـــگـــی و ســـبـــکـــبـــاری
ز خــــاک صــــبـــر و تـــواضـــع، ز بـــاد رقـــصـــیـــدن
ســــپــــهــــر، مــــردم چــــشــــمــــم نـــهـــاد نـــام از آن
کــه بـود خـصـلـتـم، از خـویـش چـشـم پـوشـیـدن
هـــــــــزار قـــــــــرن نــــــــدیــــــــدن ز روشــــــــنــــــــی اثــــــــری
هــــزار مــــرتــــبــــه بــــهــــتــــر ز خــــویــــشــــتـــن دیـــدن
هـــوای نـــفـــس چــو دیــویــســت تــیــره دل، پــرویــن
بـــتـــر ز دیـــو پـــرســـتـــی اســـت، خــودپــرســتــیــدن
دیده و دل
شــــکــــایــــت کــــرد روزی دیــــده بـــا دل
کـه کـار مـن شـد از جـور تـو مـشـکل
تـــرا دادســـت دســـت شـــوق بـــر بــاد
مـــرا کـــنـــدســـت ســـیــل اشــک، بــنــیــاد
تـــــرا گـــــردیـــــد جـــــای آتـــــش، مـــــرا آب
تـو زاسـایـش بری گشتی، من از خواب
ز بـــس کـــانـــدیـــشـــه‌هــای خــام کــردی
مـــــرا و خـــــویـــــش را بــــدنــــام کــــردی
از آنــروزی کــه گــردیــدی تــو مـفـتـون
مــــرا آرامــــگــــه شــــد چــــشـــمـــهٔ خـــون
تـــو انـــدر کـــشـــور تـــن، پــادشــاهــی
زوال دولــــــت خــــــود، چــــــنــــــدخــــــواهـــــی
چـــرا بـــایـــد چــنــیــن خــودکــام بــودن
اســـــــــیـــــــــر دانـــــــــهٔ هــــــــر دام بــــــــودن
شـــدن هـــمـــصـــحـــبـــت دیــوانــه‌ای چــنــد
حــقــیــقــت جــســتــن از افــســانــه‌ای چــنـد
ز بـحـر عـشـق، مـوج فـتـنـه پـیداست
هــر آنــکــودم ز جـانـان زد، ز جـان کـاسـت
بـگـفـت ایـدوسـت، تـیـر طعنه تا چند
مـــن از دســـت تــو افــتــادم دریــن بــنــد
تــــو رفــــتــــی و مــــرا هــــمــــراه بــــردی
بـــه زنـــدانـــخـــانـــهٔ عــشــقــم ســپــردی
مـــــرا کـــــار تــــو کــــرد آلــــوده دامــــن
تـــو اول دیـــدی، آنـــگـــه خـــواســتــم مــن
بــــدســــت جــــور کــــنــــدی پــــایـــه‌ای را
در آتــــش ســــوخـــتـــی هـــمـــســـایـــه‌ای را
مــــرا در کــــودکـــی شـــوق دگـــر بـــود
خــیــالــم زیــن حــوادث بــی خــبــر بــود
نـــه مــیــخــوردم غــم نــنــگــی و نــامــی
نـــه بـــودم بــســتــهٔ بــنــدی و دامــی
نــه مــیــپــرســیــدم از هــجــر و وصـالـی
نــه آگــه بــودم از نــقــص و کــمــالـی
تــرا تــا آســمـان، صـاحـب نـظـر کـرد
مــرا مــفــتـون و مـسـت و بـی خـبـر کـرد
شــمــا را قــصــه دیــگـرگـون نـوشـتـنـد
حــســاب کــار مــا، بــا خــون نــوشــتــنـد
ز عشق و وصل و هجر و عهد و پیوند
تـو حـرفـی خـوانـدی و مـن دفـتـری چـنـد
هـر آن گـوهـر کـه مـژگـان تـو مـیـسـفـت
نــهــان بــا مــن، هــزاران قـصـه مـیـگـفـت
مــرا ســرمــایـه بـردنـد و تـرا سـود
تـــرا کـــردنـــد خـــاکـــســـتـــر، مـــرا دود
بـسـاط مـن سـیـه، شـام تـو دیجور
مـرا نـیـرو تـبـه گـشـت و تـو را نور
تــو، وارون بــخــت و حــال مـن دگـرگـون
تــــرا روزی ســـرشـــک آمـــد، مـــرا خـــون
تـــو از دیـــروز گـــوئـــی، مـــن از امــروز
تـــو اســـتـــادی دریــن ره، مــن نــوآمــوز
تـو گـفـتی راه عشق از فتنه پاکست
چــو دیــدم، پــرتــگــاهــی خــوفــنــاکــســت
تـــــرا کـــــرد آرزوی وصــــل، خــــرســــنــــد
مـرا هـجـران گـسـسـت از هـم، رگ و بند
مــرا شــمــشــیـر زد گـیـتـی، تـرا مـشـت
تـــرا رنـــجـــور کـــرد، امـــا مــرا کــشــت
اگـــــر ســـــنـــــگــــی ز کــــوی دلــــبــــر آمــــد
تــرا بــر پــای و مــا را بـر سـر آمـد
بـــتـــی، گـــر تــیــر ز ابــروی کــمــان زد
تـــرا بـــر جـــامـــه و مــا را بــجــان زد
تـرا یـک سـوز و مـا را سوختنهاست
تـرا یـک نـکـتـه و مـا را سـخـنـهـاسـت
تـــو بـــوســـی آســـتـــیـــن، مــا آســتــان را
تــو بــیــنــی مـلـک تـن، مـا مـلـک جـان را
تــــرا فــــرســــود گــــر روز ســـیـــاهـــی
مـــــرا ســــوزانــــد عــــالــــم ســــوز آهــــی
دیوانه و زنجیر
گـــفـــت بـــا زنـــجـــیـــر، در زنـــدان شــبــی دیــوانــه‌ای
عــاقــلــان پــیــداســت، کــز دیــوانـگـان تـرسـیـده‌انـد
مــن بــدیـن زنـجـیـر ارزیـدم کـه بـسـتـنـدم بـپـای
کـاش مـیـپـرسـیـد کـس، کایشان بچند ارزیده‌اند
دوش ســنــگــی چــنــد پــنــهــان کــردم انـدر آسـتـیـن
ای عـــجـــب! آن ســـنـــگـــهـــا را هــم ز مــن دزدیــده‌انــد
ســـنــگ مــیــدزدنــد از دیــوانــه بــا ایــن عــقــل و رای
مــبــحــث فــهــمــیــدنــیــهــا را چــنــیــن فــهــمـیـده‌انـد
عـــاقـــلـــان بـــا ایـــن کـــیـــاســـت، عــقــل دورانــدیــش را
در تـــرازوی چـــو مـــن دیـــوانــه‌ای ســنــجــیــده‌انــد
از بــــرای دیـــدن مـــن، بـــارهـــا گـــشـــتـــنـــد جـــمـــع
عــاقــلــنــد آری، چــو مــن دیــوانــه کــمــتــر دیــده‌انـد
جــمــلــه را دیــوانـه نـامـیـدم، چـو بـگـشـودنـد در
گـر بـدسـت، ایـشـان بـدیـن نـامـم چـرا نامیده‌اند
کــرده‌انــد از بــیـهـشـی بـر خـوانـدن مـن خـنـده‌هـا
خــویــشــتــن در هــر مــکــان و هـر گـذر رقـصـیـده‌انـد
مـــن یـــکـــی آئـــیـــنـــه‌ام کـــانـــدر مـــن ایــن دیــوانــگــان
خــویـشـتـن را دیـده و بـر خـویـشـتـن خـنـدیـده‌انـد
آب صــاف از جـوی نـوشـیـدم، مـرا خـوانـدنـد پـسـت
گـر چـه خـود، خـون یـتـیـم و پیرزن نوشیده‌اند
خـالـی از عـقـلـنـد، سـرهـائـی کـه سـنـگ مـا شکست
ایـن گـنـاه از سـنـگ بـود، از مـن چـرا رنـجـیـده‌اند
بـه کـه از مـن بـاز بستانند و زحمت کم کنند
غـیـر ازیـن زنـجـیـر، گـر چـیـزی بـمـن بـخشیده‌اند
ســـنــگ در دامــن نــهــنــدم تــا در انــدازم بــخــلــق
ریـــســـمـــان خــویــش را بــا دســت مــن تــابــیــده‌انــد
هــیــچ پـرسـش را نـخـواهـم گـفـت زیـنـسـاعـت جـواب
زانکه از من خیره و بیهوده، بس پرسیده‌اند
چــــوب دســــتــــی را نــــهــــفــــتــــم دوش زیـــر بـــوریـــا
از سـحـر تـا شـامـگـاهـان، از پـیـش گـردیـده‌انـد
مـــا نـــمـــیـــپـــوشـــیـــم عـــیـــب خـــویـــش، امــا دیــگــران
عــیــبــهــا دارنــد و از مــا جــمــلــه را پــوشــیـده‌انـد
نــــنــــگـــهـــا دیـــدیـــم انـــدر دفـــتـــر و طـــومـــارشـــان
دفــتــر و طــومــار مــا را، زان ســبــب پــیـچـیـده‌انـد
مــا ســبــکــســاریــم، از لــغــزیـدن مـا چـاره نـیـسـت
عــاقــلــان بــا ایــن گــرانــســنــگـی، چـرا لـغـزیـده‌انـد
ذره
شــنــیـده‌ایـد کـه روزی بـچـشـمـهٔ خـورشـیـد
بـــرفـــت ذره بـــشـــوقـــی فـــزون بـــمـــهــمــانــی
نــرفــتــه نــیــمــرهــی، بــاد ســرنــگــونـش کـرد
ســبــک قــدم نــشــده، دیــد بــس گــرانــجــانـی
گــهــی، رونــده ســحــابــی گــرفــت چـهـرهٔ مـهـر
گـــهــی، هــوا چــو یــم عــشــق گــشــت طــوفــانــی
هــــزار قــــطــــرهٔ بــــاران چـــکـــیـــد بـــر رویـــش
جــفــا کــشـیـد بـس، از رعـد و بـرق نـیـسـانـی
هـــزار گـــونـــه بـــلـــنـــدی، هـــزار پـــســتــی دیــد
کـــه تـــا رســـیـــد بــه آن بــزمــگــاه نــورانــی
نـــــمــــود دیــــر زمــــانــــی بــــه آفــــتــــاب نــــگــــاه
مــــلــــول گــــشــــت ســــرانــــجـــام زان هـــوســـرانـــی
ســـپـــهــر دیــد و بــلــنــدی و پــرتــو و پــاکــی
بــدوخــت دیــدهٔ خــودبــیــن، ز فــرط حــیــرانــی
سئوال کرد ز خورشید کاین چه روشنی است
در ایــن فــضــا، کــه تــرا مــیــکــنــد نــگـهـبـانـی
بـذره گـفـت فـروزنـده مـهـر، کـایـن رمـزیـست
بـــرون ز عـــالـــم تـــدبـــیـــر و فـــکـــر امـــکــانــی
بــتــخــت و تـاج سـلـیـمـان، چـکـار مـورچـه را
بــــس اســــت ایــــمــــنــــی کـــشـــور ســـلـــیـــمـــانـــی
مــن از گــذشــتــن ابــری ضــعــیـف، تـیـره شـوم
تــــــو از وزیــــــدن بــــــادی، ز کــــــار درمــــــانــــــی
نـه مـقـصـد اسـت، که گردد عیان ز نیمهٔ راه
نــه مــشــکــل اســت، کــه آســان شــود بــســانـی
هـــــزار ســـــال اگـــــر عــــلــــم و حــــکــــمــــت آمــــوزی
هــــــزار قــــــرن اگـــــر درس مـــــعـــــرفـــــت خـــــوانـــــی
بــــپـــوئـــی ار هـــمـــهٔ راهـــهـــای تـــیـــره و تـــار
بــــــدانــــــی ار هــــــمــــــهٔ رازهــــــای پـــــنـــــهـــــانـــــی
اگـــر بـــعـــقـــل و هـــنـــر، هـــمـــســـر فـــلـــاطـــونـــی
وگـــر بـــدانـــش و فـــضـــل، اوســـتــاد لــقــمــانــی
بـــســـمـــان حـــقـــیـــقـــت، بـــهـــیـــچ پـــر نـــپـــری
بـــــه خـــــلـــــوت احـــــدیـــــت، رســــیــــد نــــتــــوانــــی
در آنـــزمـــان کـــه رســـی عــاقــبــت بــحــد کــمــال
چـــو نـــیـــک در نـــگـــری در کـــمـــال نـــقـــصــانــی
گــشــود گــوهــری عــقــل گــر چـه بـس کـانـهـا
نـــیـــافـــت هـــیـــچـــگـــه ایــن پــاک گــوهــر کــانــی
ده جـــهـــان اگـــر ایـــدوســـت دهـــخـــدای نـــداشـــت
کـــه مـــیـــنـــمــود تــحــمــل بــه رنــج دهــقــانــی
بــلــنــد خــیــز مــشــو، زانــکــه حــاصــلــی نــبــری
بـــخـــز فـــتـــادن و درمـــانـــدن و پـــشـــیــمــانــی
بـــکـــوی شـــوق، گـــذاری نــمــیــکــنــی، پــرویــن
چـــــو ذره نــــیــــز ره و رســــم را نــــمــــیــــدانــــی
ذره و خفاش
در آنـــســـاعــت کــه چــشــم روز مــیــخــفــت
شـــنـــیـــدم ذره بـــا خـــفـــاش مـــیـــگـــفـــت
کــه ای تـاریـک رای، ایـن گـمـرهـی چـیـسـت
چــــرا بــــا آفــــتــــابــــت الــــفــــتــــی نــــیـــســـت
اگـــر مـــاهـــیـــم و گــر روشــن ســهــیــلــیــم
تــمــام، ایــن شــمــع هـسـتـی را طـفـیـلـیـم
اگــر گــل رســت و گــر یـاقـوت شـد سـنـگ
یـــکــی رونــق گــرفــت از خــور، یــکــی رنــگ
چـــرا بـــایـــد چـــنـــیـــن افـــســـرده بـــودن
بـــــصـــــبــــح زنــــدگــــانــــی مــــرده بــــودن
بــــبــــیـــنـــی، گـــر بـــرون آئـــی یـــکـــی روز
تــــجــــلــــیــــهــــای مــــهــــر عــــالــــم افــــروز
فـــــــروغ آفـــــــتـــــــاب صـــــــبــــــحــــــگــــــاهــــــی
فــــرو شــــویـــد ز رخـــســـارت ســـیـــاهـــی
نـــــبـــــایـــــد تــــرک عــــقــــل و رای گــــفــــتــــن
بـــشـــب گـــشـــتـــن، بـــگـــاه روز خـــفـــتـــن
بــــــبــــــایــــــد دلـــــبـــــری زیـــــبـــــا گـــــزیـــــدن
درو دیــــدن، جــــهــــان یــــکــــســـر نـــدیـــدن
بـــراه عـــشـــق، کـــردن جـــســـت و خـــیـــزی
بـــشـــوق وصـــل، صــلــحــی یــا ســتــیــزی
ز یــــک نــــم اوفــــتــــادن، غــــرق گــــشــــتـــن
ز بــــادی جــــســــتــــن، از دریــــا گـــذشـــتـــن
مــرا هــمــواره بــا خــور گــفــتـگـوهـاسـت
بــــــدیــــــن خــــــردی دلـــــم را آرزوهـــــاســـــت
چــو روشــن شــد رهــم زان چــهـر رخـشـان
چـه غـم گـر مـوج بـینم یا که طوفان
تـــرا گـــر نـــیـــز مـــیـــل تـــابـــنــاکــی اســت
نظر چون من بپوش از هر چه خاکیست
چــه ســود از انــزوا و ظــلــمــت، ایـدوسـت
بـلـنـدی خـواه را، پـسـتـی نـه نـیـکوست
بــــگــــفـــت آخـــر حـــدیـــث چـــشـــمـــهٔ نـــور
چــه مــیــگــوئــی بــه پــیــش مـردم کـور
مــرا چــشــمـیـسـت بـس تـاریـک و نـمـنـاک
چــه خــواهــم دیـدن از خـورشـیـد و افـلـاک
از آن روزم کـــه مـــوش کـــور شـــد نــام
ســـــــیـــــــه روزیـــــــم، روزی کـــــــرد ایــــــام
تـــرا آنـــانـــکــه نــزد خــویــش خــوانــدنــد
مـــرا بـــســـتــنــد چــشــم، آنــگــاه رانــدنــد
تــــو از افـــلـــاک مـــیـــگـــوئـــی، مـــن از خـــاک
مــــــرا آلـــــوده کـــــردنـــــد و تـــــرا پـــــاک
ز خــــــط شــــــوق، مــــــا را دور کـــــردنـــــد
شــــمــــا را هــــمــــنـــشـــیـــن نـــور کـــردنـــد
از آن رو، تــــــــیـــــــرگـــــــی را دوســـــــتـــــــارم
کـــــه چـــــشـــــم روشــــنــــی دیــــدن نــــدارم
خـــــیـــــال مــــن بــــود خــــوردی و خــــوابــــی
چــه غــم گــر نــیــســت یــا هــســت آفــتــابـی
تـــــــرا افـــــــروزد آن چـــــــهـــــــر فـــــــروزان
مــــرا هـــم دم زنـــد بـــر دیـــده پـــیـــکـــان
چــــــو خــــــور شــــــد دشــــــمـــــن آزادی مـــــن
رخ دشـــمـــن چـــه تـــاریـــک و چــه روشــن
شـــوم گـــر بـــا خـــیــالــش نــیــز تــوام
نــهــم زانـدیـشـه، چـشـم خـویـش بـر هـم
مـــــرا عـــــمـــــری بـــــتـــــاریـــــکــــی پــــریــــدن
بـــه از یـــک لـــحـــظــه روی مــهــر دیــدن
شــنــیــدم بــیــشــمـارش رنـگ و تـاب اسـت
ولـــــی مــــن مــــوش کــــور، او آفــــتــــاب اســــت
تـو خـود روشـنـدل و صـاحـبـنـظـر باش
چــه ســود از پــنـد، نـابـیـنـاسـت خـفـاش
راه دل
ای کــــه عــــمــــریـــســـت راه پـــیـــمـــائـــی
بــــســــوی دیــــده هــــم ز دل راهـــی اســـت
لـــیـــک آنـــگـــونـــه ره کـــه قـــافـــلــه‌اش
ســــاعــــتــــی اشــــکــــی و دمـــی آهـــی اســـت
مـــــنـــــزلــــش آرزوئــــی و شــــوقــــی اســــت
جـــرســـش نـــالـــهٔ شـــبـــانـــگـــاهـــی اســت
ای کــه هــر درگــهـیـت سـجـده گـهـسـت
در دل پــــــاک نــــــیـــــز درگـــــاهـــــی اســـــت
از پـــــــــــــــــی کـــــــــــــــــاروان آز مــــــــــــــــرو
کــه دریــن ره، بـهـر قـدم چـاهـی اسـت
ســـــالـــــهـــــا رفـــــتـــــی و نــــدانــــســــتــــی
کــانــکــه راهــت نــمــود، گــمـراهـی اسـت
قـــــصـــــهٔ تـــــلـــــخـــــیـــــش دراز مـــــکـــــن
زنـــــدگـــــی، روزگـــــار کـــــوتــــاهــــی اســــت
بــد و نــیــک مــن و تــو مــی‌ســنـجـنـد
گـر کـه کـوهـی و گـر پـر کـاهـی است
عـــمـــر، دهـــقـــان شـــد و قــضــا غــربــال
نــرخ مــا، نــرخ گــنــدم و کـاهـی اسـت
تـو عـسـس باش و دزد خود بشناس
کـه جـهـان، هـر طـرف کـمـیـنـگـاهی است
مـــــــاکـــــــیـــــــان وجـــــــود را چــــــه امــــــان
تــا کــه مــانــنــد چــرخ، روبــاهــی اســت
چه عجب، گر که سود خود خواهد
هـمـچـو ما، نفس نیز خودخواهی است
بــه رهــش هــیــچ شـحـنـه راه نـیـافـت
دزد ایـــــــــــام، دزد آگـــــــــــاهــــــــــی اســــــــــت
بـــــا شــــب و روز، عــــمــــر مــــیــــگــــذرد
چــه تـفـاوت کـه سـال یـا مـاهـی اسـت
بــــمــــراد کــــســــی زمــــانــــه نـــگـــشـــت
گــــاهــــی رفـــقـــی و گـــاه اکـــراهـــی اســـت
رفوی وقت
گـــفـــت ســـوزن بـــا رفـــوگــر وقــت شــام
شـــب شــد و آخــر نــشــد کــارت تــمــام
روز و شــب، بــیــهــوده ســوزن مــیـزنـی
هـــر دمـــی، صـــد زخـــم بـــر مــن مــیــزنــی
مــن ز خــون، رنــگــیـن شـدم در مـشـت تـو
بــســکــه خــون مــیـریـزد از انـگـشـت تـو
زیـــنـــهـــمــه نــخــهــای کــوتــاه و بــلــنــد
گـه شـدم سـرگـشـتـه، گـاهـی پـایـبـند
گــــه زبــــون گـــردیـــدم و گـــه نـــاتـــوان
گـه شـکـسـتـم، گـه خمیدم چون کمان
چـــون فـــتـــادم یــا فــرومــانــدم ز کــار
تـو هـمـی رانـدی بـه پـیشم با فشار
مـــیـــبـــری هـــر جـــا کــه مــیــخــواهــی مــرا
مــــیــــفــــزائــــی کــــار و مــــیــــکــــاهــــی مــــرا
مـــن بـــســـر، ایـــن راه پـــیـــمـــودم هــمــی
خـــــون دل خـــــوردم، نـــــیــــاســــودم دمــــی
گـــاهـــم انـــگــشــتــانــه مــیــکــوبــد بــســر
گــــاه رویــــم مــــیـــکـــشـــد، گـــاه آســـتـــر
گــر تــو زاســایــش بـری گـشـتـی و دور
بـــهـــر مـــن، آســـایــشــی بــاشــد ضــرور
گـــفـــت در پـــاســخ رفــوگــر کــای رفــیــق
نــــیــــســــت هــــر رهــــپــــوی، از اهـــل طـــریـــق
زیــن جــهــان و زیــن فــســاد و ریــو و رنـگ
تـو چـه خـواهـی دید با این چشم تنگ
روز مـــــی‌بــــیــــنــــی تــــو و مــــن روزگــــار
کـــار مـــی‌بـــیـــنـــی تــو و مــن عــیــب کــار
تــو چــه مـیـدانـی چـه پـیـش آرد قـضـا
مــــن هــــدف بــــودم قـــضـــا را ســـالـــهـــا
نــــالــــه تـــو از نـــخ و ابـــریـــشـــم اســـت
مــن خــبــردارم کــه هــســتــی یـکـدم اسـت
تــو چــه مــیــدانــی چـهـا بـر مـن رسـیـد
مــوی مــن شــد زیــن ســیــهــکـاری سـفـیـد
ســـوزنـــی، بـــرتـــر ز ســـوزن نـــیــســتــی
آگــــهــــی از جــــامــــه، از تــــن نــــیــــســــتـــی
مــــن نـــهـــان را بـــیـــنـــم و تـــو آشـــکـــار
تــــو یــــکــــی مــــیــــدانــــی، امـــا مـــن هـــزار
مـــن دریـــنـــجـــا هــر چــه ســوزن مــیــزنــم
ســــوزنــــی بـــر چـــشـــم روشـــن مـــی‌زنـــم
مـن چـو گـردم خـسـتـه، فـرصت بگذرد
چـــون گـــذشــت، آنــگــه کــه بــازش آورد
چــونــکــه تــن فـرسـودنـی و بـیـنـواسـت
گــر هــم از کــارش بــفــرســائــی، رواســت
چــــون دل شـــوریـــده روزی خـــون شـــود
به کاز آن خون، چهره‌ای گلگون شود
دیـــده را چـــون عـــاقـــبـــت نـــادیـــدن اســـت
بـه کـه نـیـکـو بـنـگـرد تا روشن است
از چـه وامـانـم، چـو فـرصـت رفـتـنـی است
چـون نـگـویـم، کـایـن حـکـایـت گفتنی است
خــــرقـــه‌هـــا بـــا ســـوزنـــی کـــردم رفـــو
ســــوزنــــی کــــن خــــرقـــهٔ دل دوخـــت کـــو
خـــون دگـــر شـــد، خـــون دل خـــوردن دگــر
تـــــو نـــــدیــــدی پــــارگــــیــــهــــای جــــگــــر
پـــارهٔ هـــر جـــامـــه را ســوزن بــدوخــت
ســوزنــی صــد رنــگ پــیــراهــن بــدوخـت
پـــارهٔ جـــان در رگ و بـــنـــد اســت و پــی
ســوزنـش کـی چـاره خـواهـد کـرد، کـی
ســـوزنـــی بـــایـــد کــه در دل نــشــکــنــد
جـــای جـــامـــه، بـــخـــیـــه انـــدر جــان زنــد
جــهـد را بـسـیـار کـن، عـمـر انـدکـی اسـت
کـار را نـیـکـو گـزیـن، فـرصـت یکی است
کـــــاردانـــــان چـــــون رفـــــو آمـــــوخــــتــــنــــد
پــــاره‌هــــای وقــــت بــــر هــــم دوخــــتــــنـــد
عــــمــــر را بـــایـــد رفـــو بـــا کـــار کـــرد
وقـــت کـــم را بـــا هــنــر، بــســیــار کــرد
کــــــار را از وقــــــت، چــــــون کــــــردی جـــــدا
ایـــن یـــکـــی گـــردد تـــبـــاه، آن یـــک هــبــا
گــر چــه انــدر دیــده و دل نــور نــیـسـت
تـا نـفـس بـاقی است، تن معذور نیست
رنج نخست
خــــــلــــــیــــــد خــــــار درشــــــتــــــی بــــــپـــــای طـــــفـــــلـــــی خـــــرد
بـــهـــم بـــرآمـــد و از پـــویـــه بـــاز مـــانـــد و گـــریـــســت
بــــــگــــــفــــــت مــــــادرش ایــــــن رنــــــج اولــــــیــــــن قــــــدم اســـــت
ز خـــــار حـــــادثـــــه، تـــــیـــــه وجـــــود خـــــالـــــی نـــــیـــــســــت
هــــــنــــــوز نــــــیــــــک و بـــــد زنـــــدگـــــی بـــــدفـــــتـــــر عـــــمـــــر
نـــخـــوانـــده‌ای و بـــچـــشــم تــو راه و چــاه، یــکــیــســت
ز پـــــای، چـــــون تـــــو در افـــــتـــــاده‌انـــــد بــــس طــــفــــلــــان
نـــــیــــوفــــتــــاده دریــــن ســــنــــگــــلــــاخ عــــبــــرت، کــــیــــســــت
نــــــــدیــــــــده زحــــــــمــــــــت رفــــــــتــــــــار، ره نــــــــیــــــــامـــــــوزی
خــــطـــا نـــکـــرده، صـــواب و خـــطـــا چـــه دانـــی چـــیـــســـت
دلــــی کـــه ســـخـــت ز هـــر غـــم تـــپـــیـــد، شـــاد نـــمـــانـــد
کـــــســـــیـــــکـــــه زود دل آزرده گـــــشـــــت دیـــــر نــــزیــــســــت
ز عـــــــــهـــــــــد کــــــــودکــــــــی، آمــــــــادهٔ بــــــــزرگــــــــی شــــــــو
حـــجـــاب ضـــعـــف چـــو از هـــم گـــســـســـت، عـــزم قــویــســت
بــــچــــشــــم آنــــکــــه دریـــن دشـــت، چـــشـــم روشـــن بـــســـت
تــــفــــاوتــــی نـــکـــنـــد، گـــر ده اســـت چـــه، یـــا بـــیـــســـت
چـو زخـم کـارگـر آمـد، چـه سـر، چـه سـیـنـه، چـه پای
چو سال عمر تبه شد، چه یک، چه صد، چه دویست
هـــــــــزار کـــــــــوه گــــــــرت ســــــــد ره شــــــــونــــــــد، بــــــــرو
هــــــزار ره گــــــرت از پــــــا در افــــــکــــــنــــــنـــــد، بـــــایـــــســـــت
روباه نفس
ز قـــلـــعــه، مــاکــیــانــی شــد بــه دیــوار
بــــنــــاگــــه روبــــهــــی کــــردش گـــرفـــتـــار
ز چـــشـــمـــش بـــرد، وحـــشـــت روشـــنــائــی
بــزد بــال و پــر، از بــی دسـت و پـائـی
ز روز نــــیــــکــــبــــخــــتــــی یــــادهــــا کــــرد
در آن درمــــانــــدگــــی، فــــریــــادهــــا کـــرد
فـــضـــای خـــانـــه و بـــاغــش هــوس بــود
چـه حـاصـل، خـانـه دور از دسـترس بود
بـــــــیـــــــاد آورد زان اقـــــــلــــــیــــــم ایــــــمــــــن
ز کـــــــــاه و خـــــــــوابــــــــگــــــــاه و آب و ارزن
نـهـان بـا خـویـشـتـن بـس گـفـتگو کرد
در آن یــــــــکــــــــدم، هــــــــزاران آرزو کـــــــرد
گــــه تــــدبــــیــــر، احـــوالـــی زبـــون داشـــت
بــجــای دل، بــبـر یـکـقـطـره خـون داشـت
بـــــــــیـــــــــاد آورد زان آزاد گــــــــشــــــــتــــــــن
ز صـــــحـــــرا جـــــانــــب ده بــــازگــــشــــتــــن
نـــــــــــمــــــــــودن رهــــــــــروان خــــــــــرد را راه
ز هـــــر بـــــیـــــراهـــــه و ره بـــــودن آگــــاه
ز دنــــــــــبــــــــــال نـــــــــو آمـــــــــوزان دویـــــــــدن
شــــدن اســــتــــاد درس چــــیــــنــــه چــــیـــدن
گــــشــــودن پــــر ز بــــهــــر ســـایـــبـــانـــی
نـــــخـــــفـــــتـــــن در خـــــیــــال پــــاســــبــــانــــی
بـــکـــار، از کـــودکـــان پـــیـــش اوفـــتـــادن
رمــــــوز کــــــارشــــــان تــــــعــــــلــــــیـــــم دادن
برو به لابه کرد از عجز، کایدوست
ز مــن چــیــزی نــیـابـی، جـز پـر و پـوسـت
مــــــنـــــه در رهـــــگـــــذار چـــــون مـــــنـــــی دام
مــــکــــن خــــود را بــــرای هـــیـــچ بـــدنـــام
گـــرفـــتـــم ســـیـــنـــهٔ تـــنـــگــم فــشــردی
مــرا کــشــتـی و در یـک لـحـظـه خـوردی
ز مـــادر بـــی‌خــبــر شــد کــودکــی چــنــد
تـــبـــه گـــردیـــد عـــمـــر مـــرغـــکـــی چــنــد
یــــــکـــــی را کـــــودک هـــــمـــــســـــایـــــه آزرد
یــکــی را گــربــه، آن یــک را ســگــی بـرد
طــــمـــع دیـــو اســـت، بـــا وی بـــرنـــیـــائـــی
چـــو خـــوردی، بـــاز فـــردا نـــاشـــتـــائــی
هـوی و حـرص و مـسـتـی، خـواجه تاشند
ســیــه کــارنـد، در هـر جـا کـه بـاشـنـد
دچــــــار زحــــــمــــــتــــــی تــــــا صـــــیـــــد آزی
اگــــــر زیـــــن دام رســـــتـــــی، بـــــی‌نـــــیـــــازی
مــبــاش ایـنـگـونـه بـی‌پـروا و بـدخـواه
بــــســــا گــــردد شــــکــــار گـــرگ، روبـــاه
چـــــه گـــــردی هـــــرزه در هــــر رهــــگــــذاری
دهـــــی هـــــر دم گـــــلـــــوئـــــی را فـــــشـــــاری
بــگــفــت ار تــیــره‌دل یــا هـرزه گـردیـم
دریــن ره هــر چــه فــرمــودنــد، کــردیـم
ز روز خـــردیـــم، خـــصـــلـــت چــنــیــن بــود
دلـــی روئـــیـــن بـــزیـــر پـــوســتــیــن بــود
گـرم سـر پـنـجـه و دنـدان بود سخت
مــرا ایــن مــایــه بــود از کــیـسـهٔ بـخـت
در آن دفـــتـــر کــه نــقــش مــا نــوشــتــنــد
یـــکـــی زشـــت و یـــکـــی زیـــبــا نــوشــتــنــد
چـــو مــن روبــاه و صــیــدم مــاکــیــانــســت
گـــذشـــتـــن از چـــنـــیـــن ســودی زیــانــســت
بــســی مــرغ و خــروس از قــریـه بـردم
بـــگـــردنـــهـــا بـــســـی دنـــدان فـــشـــردم
حــــــــدیــــــــث اتـــــــحـــــــاد مـــــــرغ و روبـــــــاه
بـــــــود چــــــون اتــــــفــــــاق آتــــــش و کــــــاه
چـه غـم گـر نیتم بد یا که نیکوست
هـــمـــیـــنـــم اقـــتـــضـــای خـــلـــقـــت و خــوســت
تـو خـود دادی بـساط خویش بر باد
تـــو افـــتـــادی کـــه کــار از دســت افــتــاد
تـــــو مـــــرغ خـــــانـــــگـــــی، روبـــــاه طــــرار
تـــو خـــواب آلـــود و دزد چـــرخ بـــیــدار
اســـــیـــــر روبـــــه نـــــفــــس آن چــــنــــانــــیــــم
کــه گــوئــی پــر شــکـسـتـه مـاکـیـانـیـم
بـــهـــای زنـــدگـــی زیـــن بـــیـــشـــتــر بــود
اگـــر یـــک دیـــدهٔ صـــاحـــب نـــظــر بــود
مـــنـــه بـــردســت دیــو از ســادگــی دســت
کــدامــیــن دســت را بــگــرفـت و نـشـکـسـت
مــــکــــن بـــی فـــکـــرتـــی تـــدبـــیـــر کـــاری
کــه خـواهـد هـر قـمـاشـی پـود و تـاری
بـــوقـــت شـــخــم، گــاوت در گــرو بــود
چـــــو بـــــاز آوردیـــــش، وقــــت درو بــــود
خاطر خشنود
بـطـعنه پیش سگی گفت گربه کای مسکین
قــبــیــلــهٔ تــو بــسـی تـیـره‌روز و نـاشـادنـد
مـــیـــان کـــوی بـــخـــســبــی و اســتــخــوان خــائــی
بــداخــتــری چــو تـو را، کـاشـکـی نـمـیـزادنـد
بــرو بــه مــطــبــخ شـه یـا بـمـخـزن دهـقـان
بـشـهـر و قـریـه، بـسـی خـانـه‌هـا کـه آبادند
کـبـاب و مـرغ و پـنـیر است و شیر، طعمهٔ من
ز حـــیـــلـــه‌ام هـــمــه کــار آگــهــان بــفــریــادنــد
جــفــای نــان نــکــشــیــدســت یــکـتـن از مـا، لـیـک
گـــرســـنـــگـــان شـــمـــا بـــیــشــتــر ز هــفــتــادنــد
بـــگـــفـــت، راســـت نـــگـــردد بـــنـــای طـــالــع مــا
چـــرا کــه از ازلــش پــایــه، راســت نــنــهــادنــد
مـرا بـه پـشـت سـرافـکند حکم چرخ، ز خلق
شــگــفــت نــیــســت گــرم در بــروی نـگـشـادنـد
کـــســـی بـــخـــانـــهٔ مـــردم بــمــیــهــمــانــی رفــت
کـه روز سـور، کـسـی از پـیـش فـرسـتـادند
بــــروزی دگــــران چـــون طـــمـــع تـــوانـــم کـــرد
مــرا ز خــوان قــضــا، قــسـمـت اسـتـخـوان دادنـد
تـو خـلـق دهـر نـدانـسـتـه‌ای چـه بـی بـاکـنـد
تـو عـهـدهـا نـشـنـیـدی چـه سـسـت بـنـیـادند
کــســی بــلــطــف، بــدرمــانــدگـان نـظـر نـکـنـد
دریــن مــعــامــلــه، دلــهــا ز ســنــگ و پــولــادنــد
هــزار مــرتــبــه، فــقــر از تــوانــگــری خــوشـتـر
تــوانــگــران، هــمــه بـدنـام ظـلـم و بـیـدادنـد
نـــخـــســـت رســم و ره مــا، درســتــکــاری مــاســت
قــــبــــیــــلــــهٔ تــــو، در آئــــیــــن دزدی اســــتـــادنـــد
بـــــرای پـــــرورش تـــــن، بـــــدام بـــــدنـــــامـــــی
نـــیـــوفــتــنــد کــســانــی کــه بــخــرد و رادنــد
پـــی هـــوی و هـــوس، نـــوع خــودپــرســت شــمــا
ســحــر بــبــصـره و هـنـگـام شـب بـبـغـدادنـد
ز جور سال و مه ایدوست کس نرست، تمام
اســـیـــر فـــتــنــهٔ دیــمــاه و تــیــر و مــردادنــد
بـچـهـره‌ها منگر، خاطر شکسته بسی است
عــروس دهــر چــو شــیـریـن و خـلـق فـرهـادنـد
مــن از فــتــادگــی خــویــش هــیــچ غــم نــخــورم
فـــتـــادگـــان چـــنـــیـــن، هـــیـــچــگــه نــیــفــتــادنــد
اســیــر نــفــس تــوئــی، هــمــچــو مــا گــرفــتـاران
ز بــــــنــــــد بــــــنـــــدگـــــی حـــــرص و آز، آزادنـــــد
تــو شــاد بــاش و دل آســوده زنــدگــانــی کــن
ســـگـــان، بـــه بـــدســـری روزگـــار مــعــتــادنــد
خوان کرم
بــــر ســــر راهــــی، گــــدائـــی تـــیـــره‌روز
نــالــه‌هــا مــیــکــرد بـا صـد آه و سـوز
کــــای خـــدا، بـــی خـــانـــه و بـــی روزیـــم
ز آتـــــش ادبـــــار، خـــــوش مـــــیـــــســـــوزیــــم
شـد پـریـشـانـی چـو باد و من چو کاه
پـــیــش بــاد، از کــاه آســایــش مــخــواه
ســاخــتــم بــا آنــکــه عــمــری ســوخــتـم
ســوخــتــم یــک عــمـر و صـبـر آمـوخـتـم
آســمــان، کــس را بــدیـن پـسـتـی نـکـشـت
چـــون مـــن از درد تـــهــیــدســتــی نــکــشــت
هـــیـــچـــکـــس مـــانــنــد مــن، حــیــران نــشــد
روز و شـب سـرگـشـتـه بـهـر نان نشد
ایـــــســـــتـــــادم در پـــــس درهـــــا بـــــســـــی
داد دشـــــنـــــامـــــم کـــــســـــی و نــــاکــــســــی
رشــتــه را رشــتــم ولــی از هــم گــســیـخـت
بــخــت را خــوانــدم ولــی از مــن گــریــخـت
پـــیـــش مـــن خـــوردنــد مــردم نــان گــرم
مـــن هـــمـــی خـــون جــگــر خــوردم ز شــرم
دیـــــده‌ام رنــــگــــی نــــدیــــد از رخــــت نــــو
ســیــر، یــک نــوبــت نــخــوردم نــان جــو
ایـــــن تـــــرازو، گــــر تــــرازوی خــــداســــت
ایــــن کــــژی و نـــادرســـتـــی از کـــجـــاســـت
در زمـــــســـــتـــــانـــــم، تـــــف دل آتـــــش اســـــت
بـرف و بـاران خـوابـگـاه و پـوشش است
آبــــــرو بــــــردم، نـــــدیـــــدم از تـــــو روی
گــم شــدم، هــرگــز نــکــردی جـسـتـجـوی
گــــــفــــــتــــــش انـــــدر گـــــوش دل، رب و دود
گـــر نـــبـــودی کــاردان، جــرم تــو بــود
نـــــیـــــســـــت راه کــــج، ره حــــق جــــلــــیــــل
کــــجــــروان را حــــق نــــمـــیـــگـــردد دلـــیـــل
تـــو بـــراه مـــن بـــنـــه گـــامـــی تــمــام
تـــا مـــنـــت نـــزدیـــک آیـــم بـــیــســت گــام
گـــــر بــــنــــام حــــق گــــشــــائــــی دفــــتــــری
جــــــز در اخــــــلــــــاص نــــــشـــــنـــــاســـــی دری
گـــــر کـــــنـــــی آئـــــیـــــنـــــه مـــــا را نـــــظــــر
عـــیـــبـــهـــاســـت ســـر بــســر گــردد هــنــر
مــا تــرا بــی تــوشــه نــفـرسـتـاده‌ایـم
آنـــــچــــه مــــی‌بــــایــــســــت دادن، داده‌ایــــم
دســــت دادیــــمــــت کـــه تـــا کـــاری کـــنـــی
در هــــمــــی گــــر هــــســــت، دیــــنــــاری کـــنـــی
پــای دادیــمــت کــه بــاشــی پــا بــجــای
وارهـــــانـــــی خـــــویـــــش را از تــــنــــگــــنــــای
چـــــشـــــم دادم تــــا دلــــت ایــــمــــن کــــنــــد
بــــر تــــو راه زنــــدگــــی، روشــــن کــــنــــد
بــــر تــــن خــــاکــــی دمــــیــــدم جـــان پـــاک
خـــیـــرگـــیـــهـــا دیــدم از یــک مــشــت خــاک
تــا تــو خــاکــی را مــنــظــم شــد نــفــس
ای عـــجـــب! خــود را پــرســتــیــدی و بــس
مـــا کـــســـی را نـــاشـــتـــا نـــگـــذاشـــتــیــم
ایـــن بـــنـــا از بـــهـــر خــلــق افــراشــتــیــم
کـــار مـــا جـــز رحـــمـــت و احــســان نــبــود
هـیـچـگـاه ایـن سـفـره بـی مـهـمـان نبود
در نـــــمــــی‌بــــنــــدد بــــکــــس، دربــــان مــــا
کــــم نــــمــــیــــگـــردد ز خـــوردن، نـــان مـــا
آنـکـه جـان کـرده اسـت بـی خـواهـش عطا
نـــــان کـــــجـــــا دارد دریــــغ از نــــاشــــتــــا
ایـــن تـــوانـــائـــی کـــه در بــازوی تــســت
شــاهـد بـخـت اسـت و در پـهـلـوی تـسـت
گــنــجــهــا بــخــشــیــدمــت، ای نــاســپــاس
کــه نــگــنــجــد هــیــچــکــس را در قــیـاس
آنچه گفتی نیست، یک یک در تو هست
گـــنـــجـــهـــا داری و هـــســـتــی تــنــگــدســت
عــقــل و رای و عــزم و هــمــت، گـنـج تـسـت
بـهـتـریـن گـنـجـور، سـعـی و رنـج تـسـت
عـــارفـــان، چـــون دولــت از مــا خــواســتــنــد
دســــت و بــــازوی تــــوانـــا خـــواســـتـــنـــد
مــــا نــــمــــیــــگــــوئــــیــــم ســــائــــل در مــــزن
چـــــــون زدی ایـــــــن در، در دیـــــــگـــــــر مــــــزن
آنــکــه بــر خــوان کــریــمــان کــرد پـشـت
از لــــئــــیــــمــــان بــــشـــنـــود حـــرف درشـــت
آن درشـــتـــی، کـــیـــفـــر خـــودکـــامـــهـــاســت
ورنـــه بـــهــر نــامــجــویــان، نــامــهــاســت
هــیــچ خـودبـیـن، از خـدا خـرسـنـد نـیـسـت
شـاخ بـی بـر، در خـور پـیـوند نیست
زیـــن هـــمـــه شـــادی، چـــراغـــم خــواســتــی
از کـــریــمــان، از چــه رو کــم خــواســتــی
نــور حــق، هــمــواره در جــلــوه‌گــریــسـت
آنــکــه آگــه نــیــسـت، از بـیـنـش بـریـسـت
گـــلـــبـــن مـــا بـــاش و بـــهـــر مـــا بــروی
هــم صــفــا از مــا طــلــب، هـم رنـگ و بـوی
زارع مــــــا، خــــــوشـــــه را خـــــروار کـــــرد
هــر چــه کــم کـردنـد، او بـسـیـار کـرد
تــا نــبــاشــی قــطــره، دریــا چـون شـوی
تـا نـه‌ای گم گشته، پیدا چون شوی
خون دل
مـرغـی بـبـاغ رفـت و یـکـی مـیوه کند و خورد
نــاگــه ز دســت چــرخ بــپــایــش رســیــد ســنـگ
خـونـیـن بـه لـانـه آمد و سر زیر پر کشید
غــلــتــیــد چــون کــبــوتــر بـا بـاز کـرده جـنـگ
بگریست مرغ خرد که برخیز و سرخ کن
مــانــنــد بــال خــویــش، مــرا نــیــز بـال و چـنـگ
نـالـیـد و گـفـت خـون دلـسـت ایـن نـه رنـگ و زیـب
صـــیــاد روزگــار، بــمــن عــرصــه کــرد تــنــگ
آخـــر تـــو هــم ز لــانــه، پــی دانــه بــر پــری
از خــون پــر تـو نـیـز بـدیـنـسـان کـنـنـد رنـگ
در ســـبــزه گــر روی، کــنــدت دســت جــور پــر
بـر بـام گـر شـوی، کـنـدت سنگ فتنه لنگ
آهـــســـتــه مــیــوه‌ای بــکــن از شــاخــی و بــرو
در بـــاغ و مـــرغـــزار، مـــکـــن هـــیـــچــگــه درنــگ
مــیـدان سـعـی و کـار، شـمـار اسـت بـعـد ازیـن
مـــا رفـــتـــگـــان نـــبـــوت خـــود تــاخــتــیــم خــنــگ
درخت بی بر
آن قـــصـــه شـــنـــیـــدیـــد کــه در بــاغ، یــکــی روز
از جـــــور تـــــبـــــر، زار بـــــنـــــالـــــیــــد ســــپــــیــــدار
کـز مـن نـه دگـر بـیـخ و بنی ماند و نه شاخی
از تــــــیــــــشـــــهٔ هـــــیـــــزم شـــــکـــــن و ارهٔ نـــــجـــــار
ایـــن بــا کــه تــوان گــفــت کــه در عــیــن بــلــنــدی
دســـــت قـــــدرم کـــــرد بـــــنـــــاگــــاه نــــگــــونــــســــار
گــفــتـش تـبـر آهـسـتـه کـه جـرم تـو هـمـیـن بـس
کــایــن مــوســم حــاصــل بــود و نــیـسـت تـرا بـار
تــــا شــــام نــــیــــفـــتـــاد صـــدای تـــبـــر از گـــوش
شــد تــوده در آن بــاغ، ســحـر هـیـمـهٔ بـسـیـار
دهــقــان چــو تــنـور خـود ازیـن هـیـمـه بـرافـروخـت
بــگــریــســت ســپــیــدار و چــنــیــن گــفــت دگـر بـار
آوخ کــــه شــــدم هــــیــــزم و آتــــشــــگــــر گــــیــــتــــی
انـــــدام مـــــرا ســـــوخـــــت چـــــنـــــیـــــن ز آتـــــش ادبــــار
هــــر شــــاخــــه‌ام افــــتــــاد در آخــــر بـــه تـــنـــوری
زین جامه نه یک پود بجا ماند و نه یک تار
چـون ریـشـهٔ مـن کـنـده شـد از بـاغ و بخشکید
در صـــفـــحــهٔ ایــام، نــه گــل بــاد و نــه گــلــزار
از ســـــوخـــــتـــــن خــــویــــش هــــمــــی زارم و گــــریــــم
آن را کـــه بـــســوزنــد، چــو مــن گــریــه کــنــد زار
کـــــــو دولـــــــت و فـــــــیـــــــروزی و آســـــــایــــــش و آرام
کــــــو دعــــــوی دیـــــروزی و آن پـــــایـــــه و مـــــقـــــدار
خــنــدیــد بــرو شــعــلــه کــه از دســت کــه نــالـی
نــاچــیــزی تــو کــرد بــدیــنــگــونــه تـو را خـوار
آن شــاخ کــه ســر بــر کــشــد و مــیــوه نـیـارد
فــرجــام بــه جــز ســوخــتـنـش نـیـسـت سـزاوار
جــــز دانــــش و حــــکــــمــــت نــــبــــود مــــیــــوهٔ انـــســـان
ای مـــــیـــــوه فــــروش هــــنــــر، ایــــن دکــــه و بــــازار
از گــــفـــتـــهٔ نـــاکـــردهٔ بـــیـــهـــوده چـــه حـــاصـــل
کــردار نــکـو کـن، کـه نـه سـودیـسـت ز گـفـتـار
آســــان گــــذرد گــــر شــــب و روز و مــــه و ســـالـــت
روز عــــــمـــــل و مـــــزد، بـــــود کـــــار تـــــو دشـــــوار
از روز نــــخــــســــتــــیـــن اگـــرت ســـنـــگ گـــران بـــود
دور فـــلـــکـــت پـــســـت نـــمـــیـــکـــرد و ســـبـــکــســار
امــــــروز، ســــــرافــــــرازی دی را هـــــنـــــری نـــــیـــــســـــت
مـــیـــبـــایـــد از امـــســـال ســـخـــن رانــد، نــه از پــار
دریای نور
بــــالــــمــــاس مــــیــــزد چــــکــــش زرگــــری
بــهـر لـحـظـه مـیـجـسـت از آن اخـگـری
بـــنـــالـــیـــد الـــمـــاس کــای تــیــره رای
ز بــیــداد تــو، چــنــد نـالـم چـو نـای
بــــجــــز خــــوبـــی و پـــاکـــی و راســـتـــی
چـــه کـــردم کـــه آزار مـــن خــواســتــی
بــگــفــتــا مــکــن خــاطــر خــویــش تـنـگ
تــرازوی چــرخــت گــران کــرده ســنـگ
مــــرنــــج ار تــــنــــت را جــــفــــائـــی رســـد
کــــزیـــن کـــار، کـــارت بـــجـــائـــی رســـد
هــم اکــنـون، تـراش تـو گـردد تـمـام
بـــرویـــت کــنــد نــیــکــبــخــتــی ســلــام
هـــمـــیـــن دم، فـــروزان و پــاکــت کــنــم
پــــســــنــــدیـــده و تـــابـــنـــاکـــت کـــنـــم
دگــر بــاره بــگــریــسـت گـوهـر نـهـان
کـه آوخ! سـیه شد بچشمم جهان
بـــــدیـــــن خـــــردیـــــم، آســـــمــــان درشــــت
بـــدام بـــلـــای تـــو افــکــنــد و کــشــت
مـــرا هـــر رگ و هــر پــی و بــنــد بــود
بـخـشکید پاک این چه پیوند بود
کـه ایـن تـیـشـهٔ کین بدست تو داد
فــــتــــاد ایــــن وجــــود نـــزارم، فـــتـــاد
بــبــخــشــای لــخــتــی، نــگــهــدار دســت
شـکـسـت ایـن سـر دردمـنـدم، شـکـسـت
نــــه آســــایــــشــــی مــــانـــد انـــدر تـــنـــم
نــــه رونـــق بـــه رخـــســـارهٔ روشـــنـــم
بـگـفـتـا چـو زیـن دخمه بیرون شوی
بـــزیـــبـــائـــی خـــویـــش، مــفــتــون شــوی
بــــشــــوئــــیــــم از رویــــت ایــــن گــــرد را
بـــــخـــــوبـــــان دهــــیــــم ایــــن ره آورد را
چــو بـردارد ایـن پـرده را پـرده‌دار
ســـخـــنـــهـــای پــنــهــان شــود آشــکــار
در آن حــال، دانــی کــه نــیـکـی نـکـوسـت
که بینی تو مغزی و رفتست پوست
ســوم بــار، بـرخـاسـت بـانـگ چـکـش
بـــنـــاگــاه بــرهــم شــد آن روی خــوش
بـــگـــفـــت ای ســتــمــکــار، مــشــکــن مــرا
بـــه بـــدرائـــی، از پـــا مــیــفــکــن مــرا
وفـــا داشـــتـــم چـــشـــم و دیـــدم جـــفـــا
بـــگـــشـــتـــم ز هــر روی، خــوردم قــفــا
بــگــفــت ار صــبــوری کــنــی یـک نـفـس
کــشــد بــار جـور تـو بـسـیـار کـس
چــــو رفــــت ایــــن ســــیـــاهـــی و آلـــودگـــی
نـــــمـــــانـــــد زبــــونــــی و فــــرســــودگــــی
دلـــت گـــر ز انـــدیـــشـــه خــون کــرده‌ام
بــچــهــر، آب و رنــگــت فــزون کـرده‌ام
بـــــریـــــدم، ولـــــی تـــــیــــره و زشــــت را
شــکــســتــم، ولــی ســنــگ و انــکــشــت را
چــــــو بــــــیــــــنــــــنـــــد روی دل آرای تـــــو
چـــو آگـــه شـــونـــد از تـــجـــلـــای تـــو
چــــو پــــرســــنــــد از مــــوج ایــــن آبـــهـــا
ازیــــن جــــلــــوه‌هـــا، رنـــگـــهـــا، تـــابـــهـــا
بـــــتـــــی چـــــون بـــــگــــردن در انــــدازدت
فــــــراتـــــر ز دل، جـــــایـــــگـــــه ســـــازدت
چــو نــقــاد چــرخ از تــو کــالــا کـنـد
چــو هــر روز، نــرخ تــو بــالــا کــنــد
چـــو زیـــن داســـتـــان گـــفـــتـــگــوهــا رود
چـــو ایـــن آب حـــیـــوان بـــه جــوهــا رود
چـــو هـــر دم بـــیــفــزایــدت خــواســتــار
چـــو آیـــنـــد ســـوی تـــو از هـــر کــنــار
چــو بــیــدار بــخـتـی بـبـیـنـد تـو را
چـــو بــر دیــگــران بــر گــزیــنــد تــرا
چــو بــر چــهــر خــوبــان تـبـسـم کـنـی
چـــو ایـــن کـــوی تــاریــک را گــم کــنــی
چـــو در مـــخـــزنـــت جـــا دهـــد گـــوهــری
چــــو بــــنـــشـــانـــدت انـــدر انـــگـــشـــتـــری
چـــو در تـــیـــرگـــی، روشـــنـــائــی شــوی
چــــــــو آمـــــــادهٔ دلـــــــربـــــــائـــــــی شـــــــوی
چـو بـیـرون کـشـی رخـت زیـن تـنـگـنـای
چــــو اقـــبـــال گـــردد تـــو را رهـــنـــمـــای
چـــو آســـودگـــی زایـــد ایــن روز ســخــت
چــو فـرخـنـده گـردی و پـیـروزبـخـت
چــــو پــــیـــرایـــه‌هـــا مـــانـــدت در گـــرو
چــــو بــــیـــنـــی ره نـــیـــک و آئـــیـــن نـــو
چــــو افــــتــــادی انــــدر تــــرازوی مــــهـــر
چــو صــد راه داد و گــرفــتـت سـپـهـر
رهــــائــــی دهــــنــــدت چــــو زیــــن رنـــجـــهـــا
چــو ریــزنــد بــر پــای تــو گــنــجــهـا
چـــــو بـــــازارگـــــانــــان خــــرنــــدت بــــزر
بـــرنــدت ز شــهــری بــه شــهــر دگــر
چــو دیــهــیــم شــاهــت نــشــیـمـن شـود
چـــو از دیـــدنـــت، دیـــده روشـــن شـــود
بـــــیـــــاد آر، زیـــــن دکـــــهٔ تـــــنـــــگ مـــــن
ز ســـــنـــــگـــــیــــنــــی آهــــن و ســــنــــگ مــــن
چـــو نـــام تـــو خــوانــنــد دریــای نــور
درودیـــــــم بـــــــفـــــــرســــــت زان راه دور
تـــرا هـــر چـــه قــیــمــت نــهــد روزگــار
بـــدار از مـــن و ایـــن چـــکـــش یـــادگــار
چــــو مـــشـــاطـــه، رخـــســـارت آراســـتـــم
فــزودم دو صـد، گـر یـکـی کـاسـتـم
تـــو روزی کـــه از حـــصـــن کــان آمــدی
بــــــس آلــــــوده و ســــــرگــــــران آمــــــدی
بــدیــن گــونــه روشــن نــبـودی و پـاک
بــهــم بــود مــخـلـوط، الـمـاس و خـاک
حـــــدیـــــث نـــــهــــان چــــکــــش گــــوش دار
نـــگــیــن ســازدت چــرخ یــا گــوشــوار
نـه مـشـت و قـفـایـت بـه سـر مـیـزنـم
بـــــدیـــــن درگـــــه نــــور، در مــــیــــزنــــم
دزد خانه
حــکــایــت کــرد ســرهـنـگـی بـه کـسـری
کــه دشــمـن را ز پـشـت قـلـعـه رانـدیـم
فــــراریــــهــــای چــــابــــک را گــــرفــــتـــیـــم
گــــرفـــتـــاران مـــســـکـــیـــن را رهـــانـــدیـــم
بـه خـون کشتگان، شمشیر شستیم
بــر آتــشــهــای کــیــن، آبــی فــشــانــدیــم
ز پــــای مــــادران کــــنــــدیــــم خــــلــــخــــال
ســرشــک از دیــدهٔ طــفــلــان چــکــانـدیـم
ز جــام فــتــنـه، هـر تـلـخـی چـشـیـدیـم
همان شربت به بدخواهان چشاندیم
بـــگـــفـــت ایـــن خـــصـــم را رانـــدیــم، امــا
یـکـی زو کـیـنه جوتر، پیش خواندیم
کـــجـــا بـــا دزد بـــیـــرونــی درافــتــیــم
چـــو دزد خـــانــه را بــالــا نــشــانــدیــم
ازیـــن دشـــمـــن در افـــکــنــدن چــه حــاصــل
چــو عــمــری بــا عــدوی نــفــس مـانـدیـم
ز غــــفــــلــــت، زیـــر بـــار عـــجـــب رفـــتـــیـــم
ز جـهـل، ایـن بـار را با خود کشاندیم
نــــــداده ابــــــره را از آســــــتــــــر فــــــرق
قـــــــبـــــــای زنــــــدگــــــانــــــی را درانــــــدیــــــم
دریـــن دفـــتـــر، بـــهـــر رمــزی رســیــدیــم
نــوشــتــیــم و بــه اهــریــمـن رسـانـدیـم
دویــــدیــــم اســــتــــخــــوانــــی را ز دنــــبـــال
ســـــگ پــــنــــدار را از پــــی دوانــــدیــــم
فــــســــون دیــــو را از دل نــــهــــفــــتــــیــــم
بــــــرای گـــــرگ، آهـــــو پـــــرورانـــــدیـــــم
پــــلـــنـــگـــی جـــای کـــرد انـــدر چـــراگـــاه
هـــمـــانـــجـــا گـــلـــهٔ خــود را چــرانــدیــم
نــدانــســتــیــم فــرصــت را بـدل نـیـسـت
ز دام، ایــن مــرغ وحــشــی را پــرانــدیــم
دزد و قاضی
بـــرد دزدی را ســـوی قــاضــی عــســس
خـلـق بـسـیـاری روان از پـیـش و پـس
گفت قاضی کاین خطاکاری چه بود
دزد گــفــت از مــردم آزاری چــه سـود
گــفــت، بـدکـردار را بـد کـیـفـر اسـت
گــفــت، بـدکـار از مـنـافـق بـهـتـر اسـت
گــفـت، هـان بـر گـوی شـغـل خـویـشـتـن
گــفــت، هــســتــم هــمـچـو قـاضـی راهـزن
گـفـت، آن زرهـا که بردستی کجاست
گــفــت، در هــمــیــان تــلـبـیـس شـمـاسـت
گــفــت، آن لــعــل بـدخـشـانـی چـه شـد
گــفــت، مـیـدانـیـم و مـیـدانـی چـه شـد
گــفــت، پـیـش کـیـسـت آن روشـن نـگـیـن
گـــفـــت، بـــیـــرون آر دســـت از آســـتـــیــن
دزدی پــنــهــان و پــیــدا، کــار تــسـت
مـــال دزدی، جـــمـــلـــه در انـــبــار تــســت
تـــو قـــلـــم بــر حــکــم داور مــیــبــری
مــــن ز دیــــوار و تــــو از در مــــیــــبـــری
حــــد بــــگــــردن داری و حــــد مــــیـــزنـــی
گــر یــکــی بــایــد زدن، صــد مــیــزنــی
مـــیـــزنـــم گـــر مــن ره خــلــق، ای رفــیــق
در ره شــرعــی تــو قــطــاع الـطـریـق
مــــی‌بـــرم مـــن جـــامـــهٔ درویـــش عـــور
تـــو ربـــا و رشــوه مــیــگــیــری بــزور
دســت مــن بــســتــی بــرای یــک گــلـیـم
خــود گــرفــتــی خــانــه از دسـت یـتـیـم
مـــن ربـــودم مـــوزه و طـــشــت و نــمــد
تــو سـیـهـدل مـدرک و حـکـم و سـنـد
دزد جـــاهـــل، گـــر یـــکـــی ابــریــق بــرد
دزد عـــارف، دفـــتـــر تـــحـــقـــیــق بــرد
دیـــده‌هــای عــقــل، گــر بــیــنــا شــونــد
خــود فـروشـان زودتـر رسـوا شـونـد
دزد زر بـــســـتـــنـــد و دزد دیــن رهــیــد
شـحـنـه مـا را دیـد و قاضی را ندید
مــــن بــــراه خــــود نــــدیــــدم چـــاه را
تـــو بـــدیـــدی، کـــج نـــکــردی راه را
مــیــزدی خـود، پـشـت پـا بـر راسـتـی
راســــتــــی از دیـــگـــران مـــیـــخـــواســـتـــی
دیــگــر ای گــنــدم نــمــای جــو فــروش
بـــا ردای عـــجـــب، عـــیـــب خـــود مــپــوش
چــیـره‌دسـتـان مـیـربـایـنـد آنـچـه هـسـت
مـــیـــبـــرنـــد آنـــگـــه ز دزد کـــاه، دســـت
در دل مــــــا حــــــرص، آلـــــایـــــش فـــــزود
نـــــیــــت پــــاکــــان چــــرا آلــــوده بــــود
دزد اگــر شـب، گـرم یـغـمـا کـردنـسـت
دزدی حــــــــکــــــــام، روز روشــــــــن اســـــــت
حــــاجــــت ار مــــا را ز راه راســــت بـــرد
دیـو، قـاضـی را بـهرجا خواست برد
دکان ریا
ایـــنــچــنــیــن خــوانــدم کــه روزی روبــهــی
پــــایــــبــــنــــد تــــلــــه گـــشـــت انـــدر رهـــی
حــــــیــــــلـــــهٔ روبـــــاهـــــیـــــش از یـــــاد رفـــــت
خـــــانـــــهٔ تـــــزویـــــر را بـــــنـــــیـــــاد رفــــت
گـــر چـــه زائـــیـــن ســـپـــهـــر آگــاه بــود
هر چه بود، آن شیر و این روباه بود
تـــیـــره روزش کــرد، چــرخ نــیــل فــام
تـا شـود روشـن کـه شـاگردیست خام
بـــا هـــمــه تــردســتــی، از پــای اوفــتــاد
دل بـه رنـج و تـن بـه بـدبختی نهاد
گــر چــه در نــیــرنـگ سـازی داشـت دسـت
بـــنـــد نــیــرنــگ قــضــایــش دســت بــســت
حـــرص، بـــا رســـوائـــیـــش هـــمــراه کــرد
تـــیـــغ ذلـــت، نـــاخـــنـــش کـــوتـــاه کـــرد
بـــــود روز کـــــار و یــــارائــــی نــــداشــــت
بــــود وقــــت رفــــتــــن و پــــائــــی نـــداشـــت
آهــنــی ســنــگــیــن، دمــش را کــنــده بـود
مـــــرگ را مـــــیـــــدیــــد، امــــا زنــــده بــــود
مــــــیــــــفــــــشــــــردی اشـــــکـــــم نـــــاهـــــار را
مــــی‌گــــزیــــدی حــــلــــقــــه و مــــســــمـــار را
دام تــــــــــادیـــــــــب اســـــــــت، دام روزگـــــــــار
هـر کـه شـد صـیـاد، آخـر شـد شـکـار
مــا کــیــانــهــا کــشـتـه بـود ایـن روبـهـک
زان ســــبـــب شـــد صـــیـــد روبـــاه فـــلـــک
خـیـرگـیـهـا کـرده بـود ایـن خـودپـسـند
خـــیـــرگـــی را چـــاره زنـــدانـــســت و بــنــد
مــــاکــــیــــانـــی ســـاده از ده دور گـــشـــت
بــــر ســــر آن تــــلــــه و روبـــه گـــذشـــت
از بــــــلــــــای دام و زنــــــدان بــــــی خـــــبـــــر
گـــــفـــــت زان کـــــیــــســــت ایــــن ایــــوان و در
گــــفــــت روبــــه ایــــن در و ایــــوان مــــاســــت
پـــوســـتـــیـــن دوزیــم و ایــن دکــان مــاســت
هـــســـت مـــا را بـــهــتــر از هــر خــواســتــه
انــــــــدریــــــــن دکــــــــان، دمــــــــی آراســــــــتـــــــه
ســــاده و پــــاکــــیـــزه و زیـــبـــا و نـــرم
هـمـچـو خـز شـایان و چون سنجاب گرم
مـــی‌فـــروشـــیـــم ایـــن دم پــر پــشــم را
بـــــاز کـــــن وقـــــت خـــــریــــدن، چــــشــــم را
گـــــــر دم مـــــــا را خـــــــریـــــــداری کــــــنــــــی
هـــمـــچـــو مـــا، یـــک عـــمـــر طــراری کــنــی
گر ز مهر، این دم به بندیمت به دم
راه را هــــرگــــز نــــخــــواهــــی کــــرد گــــم
گــــــر ز رســــــم و راه مــــــا آگـــــه شـــــوی
مــــاکـــیـــانـــی بـــس کـــنـــی، روبـــه شـــوی
گــــر کــــه بــــربــــنــــدی در چـــون و چـــرا
ســودهــا بــیــنــی در ایـن بـیـع و شـری
بــــــایــــــد آن دم کــــــژت کــــــنـــــدن ز تـــــن
ویــــن دم نــــیــــکــــو بـــجـــایـــش دوخـــتـــن
مــــاکــــیـــان را ایـــن مـــقـــال آمـــد پـــســـنـــد
گـــفـــت: بـــر گـــو دمـــت ای روبـــاه چـــنــد
گـــفـــت بـــایـــد دیـــد کـــالـــا را نــخــســت
ور نــه، ایــن بـیـع و شـری نـایـد درسـت
گـــــــر خـــــــریـــــــداری، در آی انــــــدر دکــــــان
نـــــرخ، آنـــــگـــــه پـــــرس از بـــــازارگـــــان
مـــــاکـــــیـــــان را آن فـــــریـــــب از راه بــــرد
راســـــــت انـــــــدر تــــــلــــــه روبــــــاه بــــــرد
کـــاش مـــیـــدانـــســـت روبـــه نـــاشـــتـــاســت
وان نــــــه دکــــــان اســــــت، دکـــــان ریـــــاســـــت
تــا دهــن بــگــشــود بــهـر چـنـد و چـون
چـــنـــگ روبـــاه از گـــلــویــش ریــخــت خــون
آن دل فــــــارغ، ز خــــــون آکــــــنــــــده شـــــد
وان ســر بــی بـاک، از تـن کـنـده شـد
ره نـــــدیـــــده، روی بـــــر راهــــی نــــهــــاد
چــشــم بــســتــه، پــای در چــاهـی نـهـاد
هــیــچ نــگــرفــت و گــرفـتـنـد آنـچـه داشـت
هـم گـذشـت از کـار دم، هـم سر گذاشت
بـــر ســـر آنـــســـت نـــفـــس حـــیــلــه‌ســاز
کـــه کـــنـــد راهــی ســوی راه تــو بــاز
تــــا در آن ره، ســــربــــپــــیـــچـــانـــد تـــرا
ونـــــــدر آن آتــــــش بــــــســــــوزانــــــد تــــــرا
اهــــرمــــن هـــرگـــز نـــخـــواهـــد بـــســـت در
تـــا تـــرا مـــیـــافـــتـــد از کـــویـــش گــذر
در جـــــوارت، حــــرص زان دکــــان گــــشــــود
کــه تــو بــر بـنـدی دکـان خـویـش زود
تــا شـوی بـیـدار، رفـتـسـت آنـچـه هـسـت
تـــا بـــدانـــی کـــیـــســتــی، رفــتــی ز دســت
بــا مــســافــر، دزد چــون گــردیـد دوسـت
زاد و بــــــرگ آن مــــــســــــافــــــر زان اوســـــت
گـــوهـــر کـــان هـــوی جــز ســنــگ نــیــســت
آب و رنـــگـــش جـــز فــریــب و رنــگ نــیــســت
دو محضر
قـــاضــی کــشــمــر ز مــحــضــر، شــامــگــاه
رفــــت ســــوی خــــانــــه بــــا حـــالـــی تـــبـــاه
هــــــر کــــــجــــــا در دیــــــد، بـــــر دیـــــوار زد
بـــــانـــــگ بـــــر دربــــان و خــــدمــــتــــکــــار زد
کـــودکـــان را رانـــد بـــا ســـیـــلـــی و مــشــت
گــربــه را بــا چــوبـدسـتـی خـسـت و کـشـت
خــشــم هــم بــر کــوزه، هــم بــر آب کــرد
هـــم قـــدح، هـــم کـــاســه را پــرتــاب کــرد
هــر چــه کــم گــفــتـنـد، او بـسـیـار گـفـت
حــــرفــــهـــای ســـخـــت و نـــاهـــمـــوار گـــفـــت
کــــرد خــــشــــم آلــــوده، ســـوی زن نـــگـــاه
گــفــت کــز دســت تــو روزم شــد ســیــاه
تـــو ز ســـرد و گــرم گــیــتــی بــی خــبــر
مـــــن گـــــرفـــــتـــــار هــــزاران شــــور و شــــر
تـــــو غـــــنــــودی، مــــن دویــــدم روز و شــــب
کــــاســــتــــم مــــن، تـــو فـــزودی، ای عـــجـــب
تــو شــدی دمــسـاز بـا پـیـونـد و دوسـت
چــرخ، روزی صــد ره از مـن کـنـد پـوسـت
نــــــاگـــــواریـــــهـــــا مـــــرا بـــــرد از مـــــیـــــان
تـــــو غـــــنـــــودی در حـــــریــــر و پــــرنــــیــــان
تــــو نــــشــــســــتــــی تـــا بـــیـــارنـــدت ز در
مــــــا بــــــیـــــاوردیـــــم بـــــا خـــــون جـــــگـــــر
هــــر چــــه کــــردم گـــرد، بـــا وزر و وبـــال
تـــــــو بـــــــپــــــای آز کــــــردی پــــــایــــــمــــــال
تــــوشـــه بـــســـتـــم از حـــلـــال و از حـــرام
هـم تـو خـوردی گـاه پـخـتـه، گـاه خـام
تــــا کــــه چــــشــــمــــت دیــــد هــــمــــیــــان زری
کــــــــــــــــــــــــــردی از دل، آرزوی زیـــــــــــــــــــــــــوری
تــا یــتــیـم از یـک بـمـن بـخـشـیـد نـیـم
تـــــو خـــــریـــــدی گـــــوهــــر و در یــــتــــیــــم
کــور و عــاجــز بــس در افــکـنـدم بـچـاه
تــا کــه شــد هــمــوار از بــهـر تـو راه
از پـــی یـــک راســـت، گـــفـــتـــم صـــد دروغ
مــــاســــت را مــــن بــــردم و مــــظـــلـــوم دوغ
ســــــنــــــگــــــهــــــا انــــــداخــــــتــــــم در راه‌هـــــا
اشــــــکــــــهــــــا آمــــــیــــــخــــــتــــــم بــــــا آه‌هــــــا
بـــــــدرهٔ زر دیـــــــدم و رفـــــــتـــــــم ز دســـــــت
بــــی تــــامــــل روز را گــــفـــتـــم شـــب اســـت
حــــق نــــهــــفـــتـــم، بـــافـــتـــم افـــســـانـــه‌هـــا
ســـوخـــتـــم بـــا تـــهـــمــتــی کــاشــانــه‌هــا
ایــن ســخــنــهــا بـهـر تـو گـفـتـم تـمـام
تـو چـه گـفـتـی؟ آرمـیـدی صـبـح و شـام
ریـــــخـــــتـــــم بـــــهـــــر تـــــو عــــمــــری آبــــرو
تــــو چــــه کــــردی از بــــرای مــــن، بـــگـــو
رشــــــوت آوردم، تــــــو مــــــال انـــــدوخـــــتـــــی
تـــیـــرگـــی کــردم، تــو بــزم افــروخــتــی
تــــــا بـــــه مـــــرداری بـــــیـــــالـــــودم دهـــــن
تـــو حـــســـابـــی ســـاخـــتـــی از بـــهـــر مـــن
خـــــدمـــــت مـــــحــــضــــر ز مــــن نــــایــــد دگــــر
هـــر کـــه را خـــواهـــی، بـــجـــای مـــن بـــبـــر
بــعــد ازیــن نــه پــیــروم، نــه پــیــشـوا
چــون تــو، انــدر خــانــه خــواهــم کــرد جـا
چـون تـو خـواهـم بـود پـاک از هـر حساب
جـز حـسـاب سـیـرو گـشت و خورد و خواب
زن بــلــطـف و خـنـده گـفـت ایـنـکـار چـیـسـت
بـــا در و دیـــوار، ایـــن پـــیـــکـــار چـــیــســت
امـــــشــــب از عــــقــــل و خــــرد بــــیــــگــــانــــه‌ای
گـــر نـــه مـــســـتــی، بــیــگــمــان دیــوانــه‌ای
کــــودکــــان را پــــای بــــر ســــر مــــیــــزنـــی
مــــشــــت بــــر طـــومـــار و دفـــتـــر مـــیـــزنـــی
خـــودپـــســـنـــدیـــدن، و بـــال اســت و گــزنــد
دیـــگـــران را کـــی پـــســنــدد، خــودپــســنــد
مــــن نــــمــــیــــگـــویـــم کـــه کـــاری داشـــتـــم
یـــا چـــو تـــو، بـــر دوش، بــاری داشــتــم
مـــــیـــــروم فـــــردا مــــن از خــــانــــه بــــرون
تــــو بــــر افــــراز ایــــن بــــســـاط واژگـــون
مـــیـــروم مـــن، یــک دو روز ایــنــجــا بــمــان
هــــمــــچــــو مــــن، دانـــســـتـــنـــیـــهـــا را بـــدان
عـــارفـــان، عـــلـــم و عـــمـــل پـــیـــوســـتـــه‌انــد
دیـــــده‌انــــد اول، ســــپــــس دانــــســــتــــه‌انــــد
زن چــو از خــانــه ســحــرگــه رخــت بــســت
خــانــه دیــوانـخـانـه شـد، قـاضـی نـشـسـت
گـاه خـط بـنـوشـت و گاه افسانه خواند
مـــانـــد، امـــا بـــیـــخـــبـــر از خـــانـــه مـــانـــد
روزی انــــدر خــــانــــه ســــخـــت آشـــوب شـــد
گـــفـــتـــگــوی مــشــت و ســنــگ و چــوب شــد
خــــــادم و طــــــبــــــاخ و فــــــراش آمــــــدنـــــد
تـــــا تـــــوانـــــســـــتـــــنـــــد، دربــــان را زدنــــد
پـــیــش قــاضــی آن دروغ، ایــن راســت گــفــت
در حـقـیـقـت، هـر چـه هـر کس خواست گفت
عـــیـــبـــهـــا گـــفـــتـــنـــد از هـــم بـــیـــشـــمــار
رازهـــــای بـــــســـــتـــــه کـــــردنـــــد آشـــــکــــار
گــــفــــت دربــــان ایـــن خـــســـان اهـــریـــمـــنـــنـــد
مــــجــــرمــــنــــد و بـــی گـــنـــه رامـــیـــزنـــنـــد
بــــاز کـــردم هـــر ســـه را امـــروز مـــشـــت
بــــرگـــرفـــتـــم بـــار دزدیـــشـــان ز پـــشـــت
بــانـگ زد خـادم بـر او کـی خـود پـرسـت
قـــفــل مــخــزن را کــه دیــشــب مــیــشــکــســت
کـــــوزهٔ روغــــن تــــو مــــیــــبــــردی بــــدوش
یــــا بــــرای خــــانــــه یــــا بــــهـــر فـــروش
خـــواجـــه از آغـــاز شـــب در خـــانـــه بـــود
حـــاجـــب از بـــهــر کــه، در را مــیــگــشــود
دایــــه آمــــد گــــفــــت طــــفــــل شــــیـــرخـــوار
گـــشـــتـــه رنـــجـــور و نـــمـــیــگــیــرد قــرار
گــــفــــت نــــاظـــر، دخـــتـــر مـــن دیـــده اســـت
مـــطــبــخــی کــشــک و عــدس دزدیــده اســت
نــــاگــــهــــان، فــــراش هــــمـــیـــانـــی گـــشـــود
گـــفـــت کـــایـــن زرهـــا مـــیــان هــیــمــه بــود
بـــاغــبــان آمــد کــه دزد، ایــن نــاظــر اســت
غـــائـــبــســت از حــق، اگــر چــه حــاضــر اســت
زر فــــزون مــــیـــگـــیـــرد و کـــم مـــیـــخـــرد
آنــــچــــه دیــــنــــار اســــت و درهـــم، مـــیـــبـــرد
مــیــکـنـد از مـا بـه جـور و ظـلـم، پـوسـت
خــواجــه مـهـمـانـسـت، صـاحـبـخـانـه اوسـت
دوش، یـــک مـــن هـــیـــمـــه را بـــاری نــوشــت
خـــــــوشــــــه‌ای آورد و خــــــرواری نــــــوشــــــت
از کـــــــــنـــــــــار در، کـــــــــنـــــــــیـــــــــز آواز داد
بــعــد ازیــن، نــان را کــجــا بــایــد نــهـاد
کــــودکــــان نــــان و عــــســــل را خــــورده‌انـــد
ســفــره‌اش را نــیــز بــا خــود بــرده‌انـد
دیــد قــاضــی، خـانـه پـرشـور و شـر اسـت
مــحــضــر اســت، امـا دگـرگـون مـحـضـر اسـت
کـــار قـــاضـــی جـــز خـــط و دفـــتـــر نــبــود
آشـــنـــا بـــا ایـــن چـــنـــیـــن مــحــضــر نــبــود
او چـــه مـــیـــدانـــســـت آشـــوب از کـــجـــاســت
وین کم و افزون، که افزود و که کاست
چــــون امــــیــــن نــــشــــنــــاخــــت از دزد و دغـــل
دفـــــتـــــر خـــــود را نـــــهـــــاد انـــــدر بـــــغــــل
گـفـت زیـن جـنـگ و جـدل، سـر خـیـره گـشت
بـــایـــدم رفـــتـــن، گـــه مـــحـــضــر گــذشــت
چـــون ز جــا بــرخــاســت، زن در را گــشــود
گـــفـــت دیــدی آنــچــه گــفــتــم راســت بــود
تـــو، بـــه مـــحـــضـــر داوری کــردی هــزار
لـــــیـــــک انـــــدر خــــانــــه درمــــانــــدی ز کــــار
گـــر چـــه تـــرســـانــدی خــلــایــق را بــســی
از تــــو خــــانــــه نــــمــــیــــتــــرســــد کــــســـی
تـــو بـــســـی گـــفـــتـــی ز کــار خــویــشــتــن
مــــن نــــگـــفـــتـــم هـــیـــچ و دیـــدی کـــار مـــن
تـــا تـــو انـــدر خــانــه دیــدی گــیــر و دار
چــــــنـــــد روزی مـــــانـــــدی و کـــــردی فـــــرار
مـن کـنـم صـد شـعـلـه در یـکـدم خـموش
گــاه دســتــم، گــاه چــشــمـم، گـاه گـوش
هـــر کـــه بـــیـــنــی رشــتــه‌ای دارد بــدســت
هـــر کـــجـــا راهـــی اســت، رهــپــوئــیــش هــســت
تــو چـه مـیـدانـی کـه دزد خـانـه کـیـسـت
زیــن حــکــایــت حــق کـدام، افـسـانـه چـیـسـت
زن، بـــــــدام افـــــــکـــــــنـــــــد دزد خــــــانــــــه را
از حـــــقـــــیـــــقـــــت دور کـــــرد افــــســــانــــه را
دو همدرد
بــــلــــبـــلـــی گـــفـــت بـــکـــنـــج قـــفـــســـی
کــه چــنــیــن روز، مــرا بــاور نــیــســت
آخــر ایـن فـتـنـه، سـیـه کـاری کـیـسـت
گــر کــه کــار فــلــک اخــضــر نــیــسـت
آنـــچـــنـــان ســـخـــت بــبــســتــنــد ایــن در
که تو گوئی که قفس را در نیست
قـفـسـم گـر زر و سیم است چه فرق
کــه مــرا دیــده بــسـیـم و زر نـیـسـت
بــــاغــــبــــانــــش ز چــــه در زنـــدان کـــرد
بــلــبــل شــیــفــتــه، یــغــمــاگــر نــیـسـت
هـــمـــه بـــر چـــهـــرهٔ گـــل مـــی‌نــگــرنــد
نــگــهــی در خــور ایــن کــیــفــر نــیــســت
کـــه بـــســوی چــمــنــم خــواهــد بــرد
کـس بـه جـز بخت بدم رهبر نیست
دیــده بــر بــام قــفــس بــایـد دوخـت
دگـــر امـــروز، گـــل و عـــبـــهـــر نـــیـــســت
ســوخــتــم ایــنــهــمـه از مـحـنـت و بـاز
ایــن تــن ســوخــتــه خـاکـسـتـر نـیـسـت
طــــوطــــئــــی از قــــفــــس دیــــگـــر گـــفـــت
چـــه تـــوان کـــرد، ره دیـــگــر نــیــســت
بـسـکـه تـلـخ اسـت گـرفـتاری و صبر
دل مــــــا را هـــــوس شـــــکـــــر نـــــیـــــســـــت
چـــو گـــل و لـــالـــه نــخــواهــد مــانــدن
ســیــرگــاهــی ز قــفـس خـوشـتـر نـیـسـت
دل مـــــفـــــرســـــای بـــــســـــودای مـــــحـــــال
کــــه اگـــر دل نـــبـــود، دلـــبـــر نـــیـــســـت
در و بــــــام قــــــفــــــســــــت زریــــــن اســــــت
صــیــد را بــهــتــر ازیــن زیــور نــیــسـت
زخــم مــن صــحــن قــفـس خـونـیـن کـرد
همچو من پای تو از خون، تر نیست
تــو شــکــیــبــا شــو و پــنــدار چــنـان
کـه بـه جـز برگ گلت بستر نیست
گـــه بـــلـــنـــدی اســـت، زمــانــی پــســتــی
هـر کـس ای دوسـت، بـلـنـد اخـتر نیست
هـــمـــه فـــرمـــان قـــضـــا بـــایـــد بــرد
نـیـسـت یـک ذره کـه فـرمـانبر نیست
چــــه هــــوســــهــــا بـــســـر افـــتـــاد مـــرا
که تبه گشت و یکی در سر نیست
چــه غـم ار بـال و پـرم ریـخـتـه شـد
دگــــرم حــــاجـــت بـــال و پـــر نـــیـــســـت
چـمـن ار نـیـسـت، قـفـس خـود چـمن است
بـــخــیــال اســت، بــدیــدن گــر نــیــســت
چــــه تــــفـــاوت کـــنـــدت گـــر یـــکـــروز
خـــون دل هـــســـت و گـــل احــمــر نــیــســت
چـــرخ نـــیـــلـــوفــریــت ســایــه فــکــنــد
اگـــرت ســـایـــه ز نـــیـــلـــوفـــر نـــیـــســـت
تیر و کمان
گـــفـــت تـــیـــری بـــا کــمــان، روز نــبــرد
کـایـن سـتمکاری تو کردی، کس نکرد
تــیــرهــا بــودت قــریــن، ای بــوالـهـوس
در فـــکـــنـــدی جـــمــلــه را در یــک نــفــس
مــا ز بــیــداد تــو ســرگــردان شــدیــم
هــمــچــو کــاه انـدر هـوا رقـصـان شـدیـم
خــــوش بــــکــــار دوســــتـــان پـــرداخـــتـــی
بــــر گــــرفــــتـــی یـــک یـــک و انـــداخـــتـــی
مــن دمــی چــنــد اســت کــایــنـجـا مـانـده‌ام
دیـــگـــران رفـــتـــنـــد و تـــنـــهـــا مــانــده‌ام
بــــیــــم آن دارم کــــازیـــن جـــور و عـــنـــاد
بـــر مـــن افـــتــد آنــچــه بــر آنــان فــتــاد
تـــرســـم آخـــر بـــگـــذرد بـــر جـــان مـــن
آنـــچـــه بـــگـــذشـــتـــســـت بــر یــاران مــن
زان هــــــمــــــی لــــــرزد دل مــــــن در نــــــهـــــان
کـــــه در انـــــدازی مـــــرا هـــــم نــــاگــــهــــان
از تـو مـیـخـواهـم کـه بـا من خو کنی
بــعــد ازیــن کــردار خــود نــیــکـو کـنـی
زان گـــــروه رفـــــتـــــه نـــــشـــــمــــاری مــــرا
مــــهــــربــــان بــــاشــــی، نــــگــــهـــداری مـــرا
بـه کـه مـا بـا یکدگر باشیم دوست
پــــارگـــی خـــرد اســـت و امـــیـــد رفـــوســـت
یــــکــــدل ار گــــردیــــم در ســـود و زیـــان
ایــــن شــــکــــایــــت‌هــــا نــــیـــایـــد در مـــیـــان
گـــر تـــو از کــردار بــد بــاشــی بــری
کـس نـخـواهـد بـا تـو کـردن بدسری
گــر بــیــک پــیــمــان، وفـا بـیـنـم ز تـو
یـــک نـــفـــس، آزرده نـــنـــشـــیــنــم ز تــو
گــفــت بـا تـیـر از سـر مـهـر، آن کـمـان
در کـــمـــان، کـــی تـــیـــر مـــانـــد جـــاودان
شــد کـمـان را پـیـشـه، تـیـر انـداخـتـن
تــیــر را شــد چــاره بــا وی ســاخــتــن
تــــیــــر، یـــکـــدم در کـــمـــان دارد درنـــگ
ایــن نــصــیــحــت بـشـنـو، ای تـیـر خـدنـگ
مــا جــز ایــن یــک ره، رهــی نــشــنـاخـتـیـم
هـــر کـــه مـــا را تــیــر داد، انــداخــتــیــم
کــیــســت کـاز جـور قـضـا آواره نـیـسـت
تــیـر گـشـتـی، از کـمـانـت چـاره نـیـسـت
عـــادت مـــا ایـــن بـــود، بـــر مـــا مـــگـــیــر
نـــه کــمــان آســایــشــی دارد، نــه تــیــر
درزی ایـــــــــام را انـــــــــدازه نــــــــیــــــــســــــــت
جـور و بـد کـاریش، کاری تازه نیست
چـون تـرا سـر گـشـتـگـی تـقـدیـر شد
بـــایـــدت رفـــت، ار چـــه رفـــتــن دیــر شــد
زیـــن مـــکــان، آخــر تــو هــم بــیــرون روی
کــس چــه مــیــدانــد کــجـا یـا چـون روی
از مـــن آن تـــیـــری کـــه مـــیـــگـــردد جـــدا
مـــن چــه مــیــدانــم کــه رقــصــد در هــوا
آگــهــم کــاز بــنــد مــن بــیــرون نـشـسـت
مـن چـه مـیـدانـم کـه انـدر خـون نـشست
تــــیــــر گــــشــــتــــن در کــــمــــان آســــمــــان
بـــهــر افــتــادن شــد، ایــن مــعــنــی بــدان
ایــن کــمــان را تــیــر، مــردم گـشـتـه‌انـد
ســر کــار ایــنـسـت، زان سـر گـشـتـه‌انـد
چـــرخ و انـــجـــم، هـــســـتـــی مــا مــیــبــرنــد
مـــا نـــمـــی‌بـــیـــنـــیـــم و مــا را مــیــبــرنــد
ره نــــمــــی‌پــــرســــیــــم، امــــا مــــیـــرویـــم
تــا کــه نــیـروئـیـسـت در پـا، مـیـرویـم
کــــــــــــــــاش روزی زیـــــــــــــــن ره دور و دراز
بـــاز گـــشـــتـــن مـــیـــتـــوانــســتــیــم بــاز
کاش آن فرصت که پیش از ما شتافت
مــــیــــتــــوانــــســــتـــیـــم آنـــرا بـــاز یـــافـــت
دیـــــدهٔ دل کـــــاشــــکــــی بــــیــــدار بــــود
تــــا کــــمــــنــــد دزد بــــر دیــــوار بـــود
تیره‌بخت
دخــتــری خــرد، شــکــایــت ســر کــرد
کـــه مـــرا حـــادثــه بــی مــادر کــرد
دیـــگـــری آمـــد و در خـــانـــه نـــشــســت
صــحــبــت از رســم و ره دیــگــر کـرد
مــــوزهٔ ســــرخ مــــرا دور فــــکــــنــــد
جـــــامـــــهٔ مـــــادر مـــــن در بــــر کــــرد
یــــاره و طــــوق زر مـــن بـــفـــروخـــت
خــود گــلــوبــنــد ز ســیـم و زر کـرد
ســـوخـــت انـــگـــشـــت مـــن از آتـــش و آب
او بــانــگــشــت خــود انــگــشــتــر کـرد
دخــتـر خـویـش بـه مـکـتـب بـسـپـرد
نــام مـن، کـودن و بـی مـشـعـر کـرد
بــســخــن گــفــتــن مــن خــرده گــرفـت
روز و شـــب در دل مــن نــشــتــر کــرد
هـر چـه مـن خسته و کاهیده شدم
او جـــفـــا و ســـتـــم افـــزونــتــر کــرد
اشــــک خــــونــــیــــن مــــرا دیــــد و هـــمـــی
خــنــده‌هــا بــا پـسـر و دخـتـر کـرد
هـــر دو را دوش بـــمـــهـــمـــانـــی بـــرد
هـــــر دو را غـــــرق زر و زیـــــور کـــــرد
آن گــــلــــوبـــنـــد گـــهـــر را چـــون دیـــد
دیــــده در دامــــن مــــن گــــوهـــر کـــرد
نــزد مــن دخــتــر خــود را بــوســیــد
بوسه‌اش کار دو صد خنجر کرد
عــــیـــب مـــن گـــفـــت هـــمـــی نـــزد پـــدر
عـــیـــب جــوئــیــش مــرا مــضــطــر کــرد
هـــمـــه نـــاراســـتـــی و تـــهــمــت بــود
هـر گـواهـی کـه در ایـن مـحضر کرد
هر که بد کرد، بداندیش سپهر
کــار او از هــمــه کــس بــهــتـر کـرد
تـــــا نـــــبـــــیـــــنـــــد پــــدرم روی مــــرا
دســت بــگــرفــت و بــکــوی انـدر کـرد
شــب بــجـاروب و رفـویـم بـگـمـاشـت
روزم آوارهٔ بــــــــــــــام و در کـــــــــــــرد
پـــــــدر از درد مــــــن آگــــــاه نــــــشــــــد
هــر چــه او گــفــت ز مـن، بـاور کـرد
چــــرخ را عــــادت دیــــریــــن ایـــن بـــود
کـه بـه افـتـاده، نـظـر کمتر کرد
مـــــادرم مــــرد و مــــرا در یــــم دهــــر
چــو یــکــی کـشـتـی بـی لـنـگـر کـرد
آســـــــمـــــــان، خــــــرمــــــن امــــــیــــــد مــــــرا
ز یــکــی صــاعــقــه خــاکــســتــر کــرد
چــه حــکــایــت کـنـم از سـاقـی بـخـت
کـه چـو خـونـابـه دریـن سـاغر کرد
مـادرم بـال و پـرم بـود و شکست
مــــرغ، پـــرواز بـــبـــال و پـــر کـــرد
مــــــن، ســــــیــــــه روز نـــــبـــــودم ز ازل
هـر چـه کـرد، ایـن فـلـک اخـضر کرد
تیمارخوار
گـــفـــت مـــاهـــیـــخـــوار بـــا مـــاهـــی ز دور
کــه چــه مــیــخـواهـی ازیـن دریـای شـور
خــردی و ضــعــف تــو از رنــج شــنــاسـت
ایــــن نــــه راه زنــــدگــــی، راه فــــنــــاســــت
انــــــــدریـــــــن آب گـــــــل آلـــــــود، ای عـــــــجـــــــب
تـا بـکـی سـرگشته باشی روز و شب
وقـــــت آن آمـــــد کــــه تــــدبــــیــــری کــــنــــی
در ســــرای عــــمــــر تــــعــــمــــیــــری کـــنـــی
مــا بــســاط از فــتــنـه ایـمـن کـرده‌ایـم
صــد هــزاران شــمــع، روشــن کــرده‌ایـم
هـــیـــچـــگـــه مـــا را غـــم صــیــاد نــیــســت
انــده طــوفــان و ســیــل و بــاد نــیــســت
گــــــر بــــــیــــــائـــــی در جـــــوار مـــــا دمـــــی
بـــیـــنـــی از انـــدیـــشـــه خـــالـــی عـــالـــمــی
نــــیــــمــــروزی گــــر شــــوی مـــهـــمـــان مـــا
غــــــرق گــــــردی در یــــــم احــــــســـــان مـــــا
نــه تــپــیــدن هــســت و نـه تـاب و تـبـی
نـــه غـــم صــبــحــی، نــه پــروای شــبــی
دامــــهــــا بــــیــــنــــم بـــراه تـــو نـــهـــان
رفــــتــــنـــت بـــاشـــد هـــمـــان، مـــردن هـــمـــان
تـــابـــه‌هـــا و شـــعـــلـــه‌هـــا در انـــتـــظـــار
کــه تــو یـکـروزی بـسـوزی در شـرار
گـــر نـــمـــی‌خـــواهـــی در آتـــش ســوخــتــن
بـــــــایـــــــدت انـــــــدرز مـــــــا آمـــــــوخـــــــتــــــن
گــر ســوی خـشـکـی کـنـی بـا مـا سـفـر
بــــــر نــــــگــــــردی جــــــانــــــب دریــــــا دگــــــر
گــــر بــــبــــیــــنــــی آن هــــوا و آن نــــســـیـــم
بــشــکــنــی ایــن عــهــد و پــیــونـد قـدیـم
گفت از ما با تو هر کس گشت دوست
تــو بــدسـت دوسـتـی، کـنـدیـش پـوسـت
گــر کــه هــر مــطــلـوب را طـالـب شـویـم
بــا چــه نـیـرو بـر هـوی غـالـب شـویـم
چــــشــــمــــهٔ نــــور اســــت ایــــن آب ســـیـــاه
تـــو نـــکـــردی چـــون خـــریـــداران نــگــاه
خــــانــــهٔ هــــر کــــس بـــرای او ســـزاســـت
بـهـر مـاهـی، خـوشـتـر از دریـا کـجـاسـت
گـر بـجـوی و بـرکه لای و گل خوریم
بــه کــه از جــور تـو خـون دل خـوریـم
جــنــس مــا را نــســبــتــی بـا خـاک نـیـسـت
پــیــش مــاهــی، سـیـل وحـشـتـنـاک نـیـسـت
آب و رنـــــــــــگ مــــــــــا ز آب افــــــــــزوده‌انــــــــــد
خــــلـــقـــت مـــا را چـــنـــیـــن فـــرمـــوده‌انـــد
گــــر ز ســــطــــح آب بـــالـــاتـــر شـــویـــم
زاتــــش بـــیـــداد، خـــاکـــســـتـــر شـــویـــم
قــرنــهــا گـشـتـیـم ایـنـجـا فـوج فـوج
مـــی نـــتـــرســـیــدیــم از طــوفــان و مــوج
لــیــک از بــدخــواه، مــا را تـرسـهـاسـت
تـــــرس جــــان، آمــــوزگــــار درســــهــــاســــت
بــســکــه بــدکــار و جــفـا جـو دیـده‌ام
از بــــدیـــهـــای جـــهـــان تـــرســـیـــده‌ایـــم
بـــره‌گـــان را تـــرس مـــیـــبــایــد ز گــرگ
گــــردد از ایـــن درس، هـــر خـــردی بـــزرگ
بــا عــدوی خــود، مــرا خــویــشــی نــبـود
دعـــوت تـــو جـــز بـــدانـــدیـــشـــی نــبــود
تــــا بــــود پــــائــــی، چـــرا مـــانـــم ز راه
تـا بـود چـشـمـی، چـرا افـتـم بـه چـاه
گــــــر بــــــچــــــنــــــگ دام ایــــــام اوفــــــتـــــم
بــه کــه بــا دســت تـو در دام اوفـتـم
گــــر بــــدیــــگ انـــدر، بـــســـوزم زار زار
بـهـتـر اسـت آن شـعـلـه زیـن گـرد و غـبار
تــــــو بــــــرای صــــــیـــــد مـــــاهـــــی آمـــــدی
کــــــی بــــــرای خــــــیـــــر خـــــواهـــــی آمـــــدی
از تـــــو نــــســــتــــانــــم نــــوا و بــــرگ را
گــر بــچــشــم خــویــش بــیــنــم مـرگ را
جامهٔ عرفان
بـــــه درویــــشــــی، بــــزرگــــی جــــامــــه‌ای داد
کــه ایــن خــلــقــان بــنــه، کــز دوشــت افــتـاد
چـــرا بـــر خـــویـــش پـــیـــچـــی ژنــده و دلــق
چــو مــی‌بــخــشــنــد کــفـش و جـامـه‌ات خـلـق
چـــو خـــود عـــوری، چـــرا بـــخــشــی قــبــا را
چـــــــــو رنـــــــــجـــــــــوری، چــــــــرا ریــــــــزی دوا را
کــــــســـــی را قـــــدرت بـــــذل و کـــــرم بـــــود
کــــــه دیــــــنــــــاریــــــش در جــــــای درم بــــــود
بـــگـــفـــت ای دوســـت، از صــاحــبــدلــان بــاش
بــجــان پــرداز و بــا تــن سـرگـران بـاش
تـــــن خـــــاکـــــی بـــــه پـــــیــــراهــــن نــــیــــرزد
وگـــــــر ارزد، بــــــچــــــشــــــم مــــــن نــــــیــــــرزد
ره تــــــن را بــــــزن، تـــــا جـــــان بـــــمـــــانـــــد
بــــبــــنــــد ایـــن دیـــو، تـــا ایـــمـــان بـــمـــانـــد
قــــــبــــــائــــــی را کـــــه ســـــر مـــــغـــــرور دارد
تـــــن آن بـــــهــــتــــر کــــه از خــــود دور دارد
از آن فـــــــــارغ ز رنــــــــج انــــــــقــــــــیــــــــادیــــــــم
کـــه مـــا را هــر چــه بــود، از دســت دادیــم
از آن مــــعــــنــــی نــــشــــســـتـــم بـــر ســـر راه
کـــه تـــا از ره شـــنـــاســـان بـــاشـــم آگـــاه
مــــــــــــرا اخــــــــــــلـــــــــــاص اهـــــــــــل راز دادنـــــــــــد
چـــــو جـــــانـــــم جـــــامـــــهٔ مـــــمـــــتـــــاز دادنـــــد
گــــرفـــتـــیـــم آنـــچـــه داد اهـــریـــمـــن پـــســـت
بـــدیـــن دســـت و در افـــکـــنـــدیـــم از آنـــدســت
شــــنــــیــــدیــــم اعــــتــــذار نــــفــــس مـــدهـــوش
ازیـــن گـــوش و بـــرون کــردیــم از آن گــوش
در تــــــاریــــــک حــــــرص و آز بــــــســــــتــــــیـــــم
گـشـودنـد ار چـه صـد ره، بـاز بـسـتـیـم
هـــــمـــــه پـــــســـــتـــــی ز دیـــــو نـــــفــــس زایــــد
هــــــمــــــه تـــــاریـــــکـــــی از مـــــلـــــک تـــــن آیـــــد
چــــــو جــــــان پــــــاک در حـــــد کـــــمـــــال اســـــت
کـــــمــــال از تــــن طــــلــــب کــــردن وبــــال اســــت
چـــــــو مـــــــن پـــــــروانـــــــه‌ام نــــــور خــــــدا را
کـــجــا بــا خــود کــشــم کــفــش و قــبــا را
کــــســــانــــی کــــایــــن فــــروغ پـــاک دیـــدنـــد
ازیـــــن تـــــاریـــــک جـــــا دامـــــن کــــشــــیــــدنــــد
گــــــرانــــــبــــــاری ز بــــــار حــــــرص و آز اســــــت
وجــــود بــــی تــــکــــلــــف بــــی نــــیــــاز اســــت
مــــــکــــــن فــــــرمـــــانـــــبـــــری اهـــــریـــــمـــــنـــــی را
مـــــــنـــــــه در راه بـــــــرقـــــــی خـــــــرمــــــنــــــی را
چـــــه ســـــود از جـــــامــــهٔ آلــــوده‌ای چــــنــــد
خــــــیــــــال بــــــوده و نــــــابــــــوده‌ای چــــــنـــــد
کــــلــــاه و جـــامـــه چـــون بـــســـیـــار گـــردد
کـــــلـــــه عـــــجـــــب و قــــبــــا پــــنــــدار گــــردد
چــو تــن رســواســت، عـیـبـش را چـه پـوشـم
چــو بـی پـرواسـت، در کـارش چـه کـوشـم
شکستیمش که جان مغزست و تن پوست
کـــســـی کـــایـــن رمـــز دانـــد، اوســتــاد اوســت
اگــــــر هـــــر روز، تـــــن خـــــواهـــــد قـــــبـــــائـــــی
نـــــمـــــانـــــد چـــــهـــــرهٔ جـــــان را صـــــفـــــائـــــی
اگـــر هـــر لـــحـــظـــه ســـر جـــویـــد کـــلــاهــی
زنـــــد طـــــبـــــع زبـــــون هــــر لــــحــــظــــه راهــــی
جان و تن
کـــودکـــی در بـــر، قـــبــائــی ســرخ داشــت
روزگـــاری زان خـــوشـــی خــوش مــیــگــذاشــت
هــمــچــو جــان نــیــکــو نــگــه مــیــداشــتـش
بـــهـــتـــر از لـــوزیـــنـــه مـــی‌پـــنــداشــتــش
هـــم ضـــیـــاع و هـــم عـــقــارش مــی‌شــمــرد
هــــر زمــــان گــــرد و غــــبـــارش مـــی‌ســـتـــرد
از نــــظــــر بــــاز حــــســـودش مـــی‌نـــهـــفـــت
سـر خـیـش مـیـدیـد و چـون گـل مـیـشـکـفت
گـــر بـــدامــانــش ســرشــکــی مــیــچــکــیــد
طـــفـــل خـــرد، آن اشـــک روشـــن مـــیـــمـــکــیــد
گـــر نـــخـــی از آســـتـــیـــنـــش مـــیـــشـــکــافــت
بـــهـــر چـــاره ســـوی مـــادر مـــیــشــتــافــت
نـــــوبــــت بــــازی بــــصــــحــــرا و بــــدشــــت
ســـرگـــران از پــیــش طــفــلــان مــیــگــذشــت
فــــتــــنــــه افــــکــــنـــد آن قـــبـــا انـــدر مـــیـــان
عــــاریــــت مــــیــــخــــواســـتـــنـــدش کـــودکـــان
جــــمــــلـــه دلـــهـــا مـــانـــد پـــیـــش او گـــرو
دوســــت مــــیــــدارنــــد طــــفــــلــــان رخـــت نـــو
وقــــــت رفــــــتــــــن، پـــــیـــــشـــــوای راه بـــــود
روز مــــهــــمــــانــــی و بــــازی، شــــاه بـــود
کــــــــودکــــــــی از بــــــــاغ مــــــــی‌آورد بـــــــه
کـه بـیـا یـک لـحـظـه بـا مـن سـوی ده
دیــــگـــری آهـــســـتـــه نـــزدش مـــی‌نـــشـــســـت
تـــــا زنـــــد بــــر آن قــــبــــای ســــرخ دســــت
روزی، آن رهــــــــپــــــــوی صــــــــافـــــــی انـــــــدرون
وقــــــت بــــــازی شــــــد ز تــــــلــــــی واژگــــــون
جــامــه‌اش از خــار و ســر از سـنـگ خـسـت
ایــن یــکــی یــکـسـر دریـد، آن یـک شـکـسـت
طفل مسکین، بی خبر از سر که چیست
پــــارگــــیــــهــــای قــــبــــا دیـــد و گـــریـــســـت
از ســرش گــر جــه بــســی خــونـاب ریـخـت
او بـــــرای جــــامــــه از چــــشــــم آب ریــــخــــت
گـــر بـــچـــشـــم دل بـــبـــیـــنـــیــم ای رفــیــق
هـــمـــچـــو آن طـــفـــلـــیــم مــا در ایــن طــریــق
جـــــامـــــهٔ رنـــــگـــــیـــــن مـــــا آز و هـــــوی اســــت
هـــر چـــه بـــر مـــا مـــیـــرســد از آز مــاســت
در هـــــوس افـــــزون و در عـــــقــــل انــــدکــــیــــم
ســــــالــــــهــــــا داریـــــم امـــــا کـــــودکـــــیـــــم
جـــان رهـــا کـــردیـــم و در فـــکـــر تــنــیــم
تــــن بــــمــــرد و در غــــم پــــیــــراهــــنـــیـــم
جمال حق
نــهــان شــد از گــل زردی گــلـی سـپـیـد کـه مـا
ســــپـــیـــد جـــامـــه و از هـــر گـــنـــه مـــبـــرائـــیـــم
جــواب داد کـه مـا نـیـز چـون تـو بـی گـنـهـیـم
چـــرا کــه جــز نــفــســی در چــمــن نــمــیــپــائــیــم
بــمـا زمـانـه چـنـان فـرصـتـی نـبـخـشـوده اسـت
کـــــه از غـــــرور، دل پـــــاک را بـــــیـــــالـــــائـــــیــــم
قــضــا، نــیــامــده مــا را ز بــاغ خــواهــد بــرد
نـــه مـــیــرویــم بــســودای خــود، نــه مــیــئــیــم
بـخـود نـظـاره کـنـیـم ار بـچـشـم خـودبـیـنـی
چـــگـــونـــه لــاف تــوانــیــم زد کــه بــیــنــائــیــم
چـو غـنـچـه و گـل دوشـیـنـه صـبـحدم فرسود
مــن و تــو جــای شــگــفــت اسـت گـر نـفـرسـائـیـم
بـــگـــرد مـــا گـــل زرد و ســـپـــیـــد بـــســیــارنــد
گـمـان مـبـر کـه بـگـلـشـن، مـن و تـو تـنـهائیم
هـــزار بـــوتـــه و بـــرگ ار نـــهـــان کـــنـــد مــا را
بــه چــشــم خــیــرهٔ گــلــچــیــن دهـر پـیـدائـیـم
بــدیــن شــکــفــتــگــی امـروز چـنـد غـره شـویـم
چـــو روشـــن اســت کــه پــژمــردگــان فــردائــیــم
دریـــن زمـــانـــه، فـــزودن بـــرای کـــاســـتـــن اســـت
فـــلـــک بــکــاهــدمــان هــر چــه مــا بــیــفــزائــیــم
خـــوش اســـت بـــادهٔ رنـــگـــیــن جــام عــمــر، ولــیــک
مــجــال نــیــســت کــه پــیــمــانــه‌ای بــپـیـمـائـیـم
ز طـیـب صـبحدم آن به که توشه برگیریم
کـه آگـه‌اسـت کـه تـا صـبـح دیـگـر ایـنـجـائـیم
فـــضـــای بـــاغ، تـــمـــاشــاگــه جــمــال حــق اســت
مـــن و تـــو نـــیـــز در آن، از پـــی تـــمــاشــائــیــم
چه فرق گر تو ز یک رنگ و ما ز یک فامیم
تــــمــــام، دخـــتـــر صـــنـــع خـــدای یـــکـــتـــائـــیـــم
هـمـیـن خـوش اسـت کـه در بـنـدگـیـش یـکـرنگیم
هـمـیـن بـس اسـت کـه در خـواجـگـیـش یـکـرائیم
بـــــرنـــــگ ظـــــاهـــــر اوراق مـــــا نـــــگـــــاه مـــــکـــــن
کــــه تــــرجـــمـــان بـــلـــیـــغ هـــزار مـــعـــنـــائـــیـــم
دریــن وجــود ضــعـیـف ار تـوان و تـوشـی هـسـت
رهـــــــیـــــــن مـــــــوهــــــبــــــت ایــــــزد تــــــوانــــــائــــــیــــــم
بــرای ســجــده دریــن آســتــان، تــمــام ســریــم
پـــی گـــذشـــتـــن ازیـــن رهـــگـــذر، هـــمـــه پــائــیــم
تــــمــــام، ذرهٔ ایــــن بــــی زوال خــــورشــــیــــدیــــم
تـــمـــام، قـــطـــرهٔ ایـــن بـــی کـــرانــه دریــائــیــم
دریـن، صـحـیـفـه کـه زیـبـنـدگیست حرف نخست
چــه فـرق گـر بـنـظـر، زشـت یـا کـه زیـبـائـیـم
چــو غــنــچــه‌هــای دگــر بــشــکــفـنـد، مـا بـرویـم
کــنــون بــیــا کــه صــف سـبـزه را بـیـارائـیـم
دریــن دو روزهٔ هــســتــی هــمــیــن فــضـیـلـت مـاسـت
کـــه جـــور مــیــکــنــد ایــام و مــا شــکــیــبــائــیــم
ز ســرد و گــرم تــنــور قــضــا نــمــیــتــرســیــم
بــــرای ســــوخــــتـــن و ســـاخـــتـــن مـــهـــیـــائـــیـــم
اســـــــــیـــــــــر دام هـــــــــوی و قــــــــریــــــــن آز شــــــــدن
اگــــر دمــــی و اگــــر قــــرنــــهــــاســــت، رســــوائــــیــــم
جولای خدا
کــــاهــــلــــی در گــــوشــــه‌ای افــــتـــاد ســـســـت
خـــــســـــتــــه و رنــــجــــور، امــــا تــــنــــدرســــت
عــــنــــکــــبــــوتــــی دیــــد بــــر در، گــــرم کـــار
گـــوشـــه گـــیــر از ســرد و گــرم روزگــار
دوک هــــــمــــــت را بــــــه کــــــار انـــــداخـــــتـــــه
جــــز ره ســــعــــی و عــــمــــل نــــشــــنــــاخـــتـــه
پــــشــــت در افــــتــــاده، امــــا پـــیـــش بـــیـــن
از بــــــرای صــــــیــــــد، دائــــــم در کـــــمـــــیـــــن
رشــــتــــه‌هــــا رشــــتــــی ز مــــو بــــاریــــکــــتــــر
زیــــــر و بـــــالـــــا، دورتـــــر، نـــــزدیـــــکـــــتـــــر
پـــــرده مـــــی ویـــــخـــــت پـــــیــــدا و نــــهــــان
ریـــــــســـــــمـــــــان مـــــــی تـــــــافــــــت از آب دهــــــان
درس هـــــا مــــی داد بــــی نــــطــــق و کــــلــــام
فـــکـــرهـــا مـــی‌پـــخـــت بـــا نـــخ هــای خــام
کــــاردانــــان، کـــار زیـــن ســـان مـــی کـــنـــنـــد
تــا کــه گــویــی هــســت، چــوگــان مــی زنــنــد
گـــــه تـــــبـــــه کـــــردی، گـــــهـــــی آراســـــتــــی
گــــه درافــــتــــادی، گــــهــــی بــــرخــــاســــتــــی
کـــــــــــار آمـــــــــــاده ولـــــــــــی افـــــــــــزار نــــــــــه
دایــــــره صــــــد جـــــا ولـــــی پـــــرگـــــار نـــــه
زاویــــه بــــی حــــد، مــــثــــلــــث بـــی شـــمـــار
ایـــن مـــهـــنـــدس را کـــه بـــود آمـــوزگـــار؟!
کــــــار کـــــرده، صـــــاحـــــب کـــــاری شـــــده
انـــــدر آن مـــــعـــــمـــــوره مــــعــــمــــاری شــــده
ایـــن چـــنـــیـــن ســـوداگـــری را ســـودهـــاســت
ونـــدریـــن یـــک تـــار، تـــار و پـــودهـــاســت
پـــــای کـــــوبــــان در نــــشــــیــــب و در فــــراز
ســـــاعـــــتـــــی جـــــولــــا، زمــــانــــی بــــنــــدبــــاز
پــــســــت و بـــی مـــقـــدار، امـــا ســـربـــلـــنـــد
ســـاده و یـــک دل، ولـــی مـــشـــکـــل پـــســنــد
اوســـــتـــــاد انـــــدر حـــــســـــاب رســـــم و خـــــط
طــرح و نــقــشــی خــالــی از ســهــو و غـلـط
گـفـت کـاهـل کـایـن چه کار سرسری ست؟
آســـمـــان، زیـــن کـــار کـــردنـــهـــا بـــری ســت
کــــــوهــــــا کــــــارســــــت در ایــــــن کــــــارگــــــاه
کــــس نــــمـــی‌بـــیـــنـــد تـــرا، ای پـــر کـــاه
مـــی تـــنـــی تــاری کــه جــاروبــش کــنــنــد؟
مــی کــشـی طـرحـی کـه مـعـیـوبـش کـنـنـد؟
هـــــیـــــچ گـــــه عــــاقــــل نــــســــازد خــــانــــه‌ای
کـــــه شـــــود از عـــــطـــــســــه‌ای ویــــرانــــه‌ای
پـــایـــه مـــی ســـازی ولـــی ســـســـت و خـــراب
نـــــقـــــش نـــــیــــکــــو مــــی زنــــی، امــــا بــــر آب
رونــــــــقــــــــی مـــــــی جـــــــوی گـــــــر ارزنـــــــده‌ای
دیـــــبـــــه‌ای مـــــی بـــــاف گـــــر بـــــافــــنــــده‌ای
کــــس ز خــــلـــقـــان تـــو پـــیـــراهـــن نـــکـــرد
ویـــن نـــخ پـــوســـیـــده در ســـوزن نــکــرد
کــــس نــــخــــواهــــد دیــــدنـــت در پـــشـــت در
کــــس نـــخـــواهـــد خـــوانـــدنـــت ز اهـــل هـــنـــر
بـــــی ســـــر و ســـــامـــــانــــی از دود و دمــــی
غـــــــرق در طـــــــوفـــــــانـــــــی از آه و نـــــــمـــــــی
کـــس نـــخـــواهـــد دادنـــت پـــشــم و کــلــاف
کــس نــخــواهــد گــفــت کــشــمــیــری بـبـاف
بـــس زبـــر دســت ســت چــرخ کــیــنــه‌تــوز
پـــنـــبـــه ی خـــود را در ایـــن آتـــش مـــســـوز
چــون تــو نــســاجـی، نـخـواهـد داشـت مـزد
دزد شــد گــیــتــی، تــو نــیـز از وی بـدزد
خـــســتــه کــردی زیــن تــنــیــدن پــا و دســت
رو بـــخـــواب امـــروز، فـــردا نـــیـــز هـــســـت
تـــا نـــخـــوردی پـــشـــت پـــایـــی از جـــهـــان
خـــویـــش را زیـــن گـــوشـــه گـــیـــری وارهـــان
گـــــفـــــت آگـــــه نـــــیـــــســـــتــــی ز اســــرار مــــن
چـــــنـــــد خـــــنـــــدی بــــر در و دیــــوار مــــن؟!
عــــلــــم ره بــــنــــمــــودن از حــــق، پــــا ز مـــا
قــــــــــدرت و یــــــــــاری از او، یــــــــــارا ز مــــــــــا
تـــو بـــه فـــکـــر خـــفـــتـــنـــی در ایــن ربــاط
فــــارغــــی زیــــن کــــارگـــاه و زیـــن بـــســـاط
در تــــــکـــــاپـــــویـــــیـــــم مـــــا در راه دوســـــت
کـــــــارفـــــــرمـــــــا او و کـــــــارآگـــــــاه اوســــــت
گــــر چـــه انـــدر کـــنـــج عـــزلـــت ســـاکـــنـــم
شـــور و غـــوغـــایـــی ســـت انـــدر بـــاطـــنــم
دســـت مـــن بـــر دســـتــگــاه مــحــکــمــی ســت
هـــر نــخ انــدر چــشــم مــن ابــریــشــمــی اســت
کـــار مـــا گـــر ســهــل و گــر دشــوار بــود
کــــارگـــر مـــی خـــواســـت، زیـــرا کـــار بـــود
صــــنــــعــــت مـــا پـــرده‌هـــای مـــا بـــس اســـت
تــــار مــــا هــــم دیـــبـــه و هـــم اطـــلـــس اســـت
مــــا نــــمــــی‌بــــافــــیــــم از بــــهــــر فــــروش
مـــا نـــمـــی گـــویــیــم کــایــن دیــبــا بــپــوش
عـــیـــب مــا زیــن پــرده‌هــا پــوشــیــده شــد
پـــرده ی پـــنــدار تــو پــوســیــده شــد
گــــر، درد ایــــن پــــرده، چــــرخ پــــرده در
رخـــــــت بـــــــر بــــــنــــــدم، روم جــــــای دگــــــر
گـر سـحـر ویـران کـنـنـد ایـن سـقف و بام
خــــانــــه ی دیــــگــــر بــــســــازم وقــــت شـــام
گـــــر ز یــــک کــــنــــجــــم بــــرانــــد روزگــــار
گــــوشــــه ی دیــــگــــر نــــمــــایــــم اخـــتـــیـــار
مــــا کــــه عــــمـــری پـــرده‌داری کـــرده‌ایـــم
در حــــــــوادث، بــــــــردبـــــــاری کـــــــرده‌ایـــــــم
گـــاه جـــاروبـــســت و گــه گــرد و نــســیــم
کـــهـــنـــه نـــتـــوان کـــرد ایـــن عــهــد قــدیــم
مـــا نـــمــی‌تــرســیــم از تــقــدیــر و بــخــت
آگــــهــــیــــم از عــــمــــق ایــــن گــــرداب ســــخــــت
آنـــــــکـــــــه داد ایـــــــن دوک، مــــــا را رایــــــگــــــان
پــــنــــبــــه خـــواهـــد داد بـــهـــر ریـــســـمـــان
هــــســــت بــــازاری دگـــر، ای خـــواجـــه تـــاش
کـــانــدر آنــجــا مــی‌شــنــاســنــد ایــن قــمــاش
صــــــد خــــــریــــــدار و هــــــزاران گــــــنــــــج زر
نــیــســت چــون یــک دیــده ی صـاحـب نـظـر
تــــــــو نــــــــدیـــــــدی پـــــــرده ی دیـــــــوار را
چــــــون بــــــبـــــیـــــنـــــی پـــــرده ی اســـــرار را
خـــرده مـــی‌گـــیـــری هـــمـــی بـــر عـــنـــکـــبـــوت
خـــــود نـــــداری هـــــیــــچ جــــز بــــاد بــــروت
مـــــا تـــــمـــــام از ابـــــتــــدا بــــافــــنــــده‌ایــــم
حـــــرفـــــت مـــــا ایـــــن بـــــود تــــا زنــــده‌ایــــم
ســعــی کــردیــم آنــچــه فــرصــت یــافـتـیـم
بــــافــــتــــیــــم و بـــافـــتـــیـــم و بـــافـــتـــیـــم
پـــیـــشـــه‌ام ایـــن ســت، گــر کــم یــا زیــاد
مـــــن شـــــدم شـــــاگــــرد و ایــــام اوســــتــــاد
کـار مـا ایـنـگـونـه شـد، کـار تـو چـیست؟
بــار مــا خــالــی اســت، دربــار تــو چـیـسـت؟
مـــــی نـــــهـــــم دامـــــی، شـــــکـــــاری مـــــی زنـــــم
جـــولـــه‌ام، هـــر لـــحـــظــه تــاری مــی‌تــنــم
خــــانــــه ی مــــن از غــــبــــاری چــــون هــــبـــاســـت
آن ســرایـی کـه تـو مـی سـازی کـجـاسـت؟
خــــــانــــــه ی مــــــن ریــــــخــــــت از بــــــاد هــــــوا
خـــــرمـــــن تـــــو ســـــوخـــــت از بـــــرق هـــــوی
مــــــن بــــــری گــــــشــــــتــــــم ز آرام و فـــــراغ
تــــو فــــکــــنــــدی بــــاد نـــخـــوت در دمـــاغ
مـــا زدیـــم ایـــن خـــیـــمـــه ی ســـعـــی و عـــمــل
تــــــا بــــــدانــــــی قــــــدر وقــــــت بــــــی بـــــدل
گر که محکم بود و گر سست این بنا
از بـــــرای مـــــاســـــت، نـــــز بـــــهــــر شــــمــــا
گـــر بـــه کـــار خـــویـــش مـــی‌پـــرداخـــتـــی
خـــــانـــــه‌ای زیـــــن آب و گـــــل مــــی‌ســــاخــــتــــی
مــــی گــــرفــــتـــی گـــر بـــه هـــمـــت رشـــتـــه‌ای
داشــــتــــی در دســــت خــــود ســــر رشــــتـــه‌ای
عـــــارفـــــان، از جـــــهـــــل رخ بـــــرتــــافــــتــــنــــد
تـــار و پـــودی چـــنـــد در هـــم بـــافـــتـــنـــد
دوخـــتـــنـــد ایـــن ریـــســـمـــان هـــا را بــه هــم
از دراز و کـــــوتـــــه و بـــــســـــیـــــار و کــــم
رنــگــرز شــو، تــا کــه در خــم هــســت رنــگ
بــــرق شــــد فـــرصـــت، نـــمـــی دانـــد درنـــگ
گـــر بـــنـــایـــی هـــســـت بـــایـــد بـــرفــراشــت
ای بــــســــا امــــروز کــــان فــــردا نــــداشــــت
نـــقـــد امـــروز ار ز کـــف بـــیـــرون کـــنــیــم
گــر کــه فــردایــی نـبـاشـد، چـون کـنـیـم؟
عــــنــــکــــبــــوت، ای دوســــت، جــــولـــای خـــداســـت
چــرخــه‌اش مــی گــردد، امــا بــی صــداسـت
چند پند
کــســی کــه بــر سـر نـرد جـهـان قـمـار نـکـرد
ســــیــــاه روزی و بــــدنــــامـــی اخـــتـــیـــار نـــکـــرد
خــوش آنــکــه از گــل مــســمــوم بــاغ دهــر رمـیـد
بــرفــق گــر نــظــری کـرد، جـز بـه خـار نـکـرد
بـــه تـــیـــه فـــقـــر، ازان روی گــشــت دل حــیــران
کــــه هــــیــــچــــگــــه شـــتـــر آز را مـــهـــار نـــکـــرد
نـــداشـــت دیـــدهٔ تـــحـــقـــیــق، مــردمــی کــاز دور
بــــدیــــد خــــیــــمــــهٔ اهــــریـــمـــن و فـــرار نـــکـــرد
شـــکــار کــرده بــســی در دل شــب، ایــن صــیــاد
مـــگـــو کـــه روز گــذشــت و مــرا شــکــار نــکــرد
ســـپـــهـــر پـــیــر بــســی رشــتــهٔ مــحــبــت و انــس
گـــرفـــت و بــســت بــهــم، لــیــک اســتــوار نــکــرد
مـشـو چـو وقـت، کـه یـک لحظه پایدار نماند
مــشــو چــو دهــر، کـه یـک عـهـد پـایـدار نـکـرد
بــــرو ز مــــورچــــه آمــــوز بـــردبـــاری و ســـعـــی
کـــه کـــار کـــرد و شـــکـــایـــت ز روزگــار نــکــرد
غــــــبــــــار گــــــشــــــت ز بــــــاد غـــــرور، خـــــرمـــــن دل
چـــنـــیـــن مـــعـــامـــلـــه را بـــاد بـــا غـــبــار نــکــرد
ســفــیــنــه‌ای کـه در آن فـتـنـه بـود کـشـتـیـبـان
بـــرفـــت روز و شـــب و ره ســـوی کـــنــار نــکــرد
مــــبــــاف جــــامــــهٔ روی و ریــــا، کـــه جـــز ابـــلـــیـــس
کس این دو رشتهٔ پوسیده پود و تار نکرد
کــــســــی ز طــــعــــنــــهٔ پــــیــــکـــان روزگـــار رهـــیـــد
کــه گــاه حــمــلــهٔ او، ســســتــی آشــکــار نــکــرد
طــــبــــیــــب دهـــر، بـــســـی دردمـــنـــد داشـــت ولـــیـــک
طــــبــــیـــب وار ســـوی هـــیـــچ یـــک گـــذار نـــکـــرد
چـــرا وجـــود مـــنـــزه بـــه تـــیـــرگـــی پــیــوســت
چــــرا مــــحــــافــــظــــت پـــنـــبـــه از شـــرار نـــکـــرد
ز خــواب جــهـل، بـس امـسـالـهـا کـه پـار شـدنـد
خـوش آنـکـه بـیـهـده، امـسـال خویش پار نکرد
روا مــــدار پــــس از مـــدت تـــو گـــفـــتـــه شـــود
کـــه دیـــر مـــانـــد فـــلــانــی و هــیــچ کــار نــکــرد
حدیث مهر
گــنــجــشــک خــرد گــفــت ســحــر بــا کـبـوتـری
کــآخــر تــو هــم بـرون کـن ازیـن آشـیـان سـری
آفــاق روشــن اســت، چــه خــســبــی بــه تــیــرگـی
روزی بـــپـــر، بـــبـــیـــن چـــمـــن و جــوئــی و جــری
در طـــرف بـــوســـتـــان، دهـــن خــشــک تــازه کــن
گـــــاهــــی ز آب ســــرد و گــــه از مــــیــــوهٔ تــــری
بـنـگـر مـن از خـوشـی چـه نـکـو روی و فـربهم
نــنــگــســت چــون تــو مــرغــک مــســکــیــن لـاغـری
گــــفـــتـــا حـــدیـــث مـــهـــر بـــیـــامـــوزدت جـــهـــان
روزی تــو هــم شــوی چــو مــن ایــدوســت مـادری
گرد تو چون که پر شود از کودکان خرد
جـــــز کـــــار مـــــادران نـــــکـــــنــــی کــــار دیــــگــــری
روزیـــکـــه رســـم و راه پـــرســـتـــاریـــم نـــبـــود
مـیـدوخـتـم بـسـان تـو، چـشـمـی بـه مـنـظـری
گــیــرم کـه رفـتـه‌ایـم از ایـنـجـا بـه گـلـشـنـی
بـــا هـــم نـــشـــســـتــه‌ایــم بــشــاخ صــنــوبــری
تـا لـحـظـه‌ایـسـت، تـا کـه دمـیـدسـت نـوگـلـی
تـا سـاعـتـی اسـت، تا که شکفته‌است عبهری
در پـرده، قـصـه‌ایـسـت که روزی شود شبی
در کــار نــکــتـه‌ایـسـت کـه شـب گـردد اخـتـری
خــوشـبـخـت، طـائـری کـه نـگـهـبـان مـرغـکـی اسـت
سـرسـبـز، شـاخـکـی کـه بـچـیـنـند از آن بری
فـــریـــاد شــوق و بــازی اطــفــال، دلــکــش اســت
وانــــگــــه بــــه بــــام لــــانـــهٔ خـــرد مـــحـــقـــری
هــر چــنــد آشــیــانــه گــلــیــن اسـت و مـن ضـعـیـف
بــاور نــمــیــکــنــم چــو خـود اکـنـون تـوانـگـری
تـرسـم کـه گـر روم، بـرد این گنجها کسی
تــــرســــم در آشــــیــــانــــه فــــتــــد نــــاگـــه آذری
از سینه‌ام اگر چه ز بس رنج، پوست ریخت
نــــاچــــار رنــــجــــهــــای مــــرا هــــســــت کــــیــــفــــری
شــیــریــن نــشــد چــو زحــمــت مـادر، وظـیـفـه‌ای
فـــرخـــنــده‌تــر نــدیــدم ازیــن، هــیــچ دفــتــری
پـــرواز، بـــعـــد ازیـــن هـــوس مـــرغـــکــان مــاســت
مـــا را بـــتـــن نـــمـــانــد ز ســعــی و عــمــل، پــری
حقیقت و مجاز
بــلــبــلــی شــیــفــتــه مــیـگـفـت بـه گـل
کـــه جـــمـــال تـــو چـــراغ چـــمـــن اســـت
گـــفـــت، امـــروز کـــه زیـــبـــا و خــوشــم
رخ مــــن شــــاهــــد هــــر انــــجــــمـــن اســـت
چونکه فردا شد و پژمرده شدم
کـیـسـت آنـکـس کـه هـواخـواه مـن اسـت
بـــــتــــن، ایــــن پــــیــــرهــــن دلــــکــــش مــــن
چـــو گـــه شــام بــیــائــی، کــفــن اســت
حـــرف امـــروز چـــه گـــوئــی، فــرداســت
کــه تــو را بــر گـل دیـگـر وطـن اسـت
هــمــه جــا بـوی خـوش و روی نـکـوسـت
هــمــه جــا سـرو و گـل و یـاسـمـن اسـت
عــــشــــق آنــــســــت کــــه در دل گــــنـــجـــد
ســخــن اســت آنــکـه هـمـی بـر دهـن اسـت
بـــهـــر مــعــشــوقــه بــمــیــرد عــاشــق
کار باید، سخن است این، سخن است
مـــیـــشـــنـــاســـیـــم حـــقـــیـــقـــت ز مـــجــاز
چــون تــو، بــسـیـار دریـن نـارون اسـت
بی پدر
بـــه ســـر خـــاک پــدر، دخــتــرکــی
صـورت و سـیـنـه بـناخن میخست
کـه نـه پـیـونـد و نه مادر دارم
کـاش روحـم بـه پدر می‌پیوست
گـریـه‌ام بهر پدر نیست که او
مــرد و از رنــج تــهــیــدســتــی رسـت
زان کـنـم گـریـه که اندریم بخت
دام بـر هـر طـرف انـداخـت گـسـست
شـــصـــت ســـال آفـــت ایــن دریــا دیــد
هـیـچ مـاهـیـش نـیـفـتـاد بـه شست
پــــــــدرم مــــــــرد ز بـــــــی داروئـــــــی
ونــدریــن کــوی، سـه داروگـر هـسـت
دل مــســکـیـنـم از ایـن غـم بـگـداخـت
کــه طــبــیــبــش بــبـالـیـن نـنـشـسـت
ســوی هــمــســایــه پــی نــان رفــتــم
تـــا مـــرا دیــد، در خــانــه بــبــســت
هــمــه دیــدنــد کــه افــتـاده ز پـای
لـــیـــک روزی نـــگـــرفـــتـــنـــدش دســـت
آب دادم بــپــدر چــون نــان خــواسـت
دیـــشـــب از دیـــدهٔ مـــن آتـــش جـــســت
هــم قــبــا داشــت ثــریــا، هـم کـفـش
دل مـــن بـــود کـــه ایـــام شــکــســت
ایــنــهــمــه بــخــل چــرا کــرد، مــگـر
من چه میخواستم از گیتی پست
سـیـم و زر بود، خدائی گر بود
آه از ایـــــــن آدمـــــــی دیـــــــوپــــــرســــــت
پایمال آز
دیــــد مــــوری در رهــــی پــــیــــلــــی ســــتـــرک
گــفــت بــایــد بــود چــون پــیــلـان بـزرگ
مــــن چــــنــــیــــن خــــرد و نــــزارم زانـــســـبـــب
کـــه نــه روز آســایــشــی دارم، نــه شــب
بــــار بــــردم، کــــار کـــردم هـــر نـــفـــس
نـــه گــرفــتــم مــزد، نــه گــفــتــنــد بــس
ره ســـــــپـــــــردم روزهـــــــا و مـــــــاهـــــــهـــــــا
اوفـــــــــتــــــــادم بــــــــارهــــــــا در راهــــــــهــــــــا
خــــاک را کــــنــــدیــــم بــــا جــــان کـــنـــدنـــی
ســـــاخـــــتـــــیـــــم آرامـــــگـــــاه و مـــــامـــــنــــی
دانـــــــــــه آوردیــــــــــم از جــــــــــوی و جــــــــــری
لـــانــه پــر کــردیــم بــا خــشــک و تــری
خـــوی کـــردم بــا بــد و نــیــک ســپــهــر
نــیــکــیــم را بـد شـمـرد آن سـسـت مـهـر
فــــیــــل بــــا ایــــن جـــثـــه دارد فـــیـــلـــبـــان
مــــــن بــــــدیــــــن خــــــردی، زبــــــون آســـــمـــــان
نـــان فـــیـــل آمـــاده هـــر شـــام و ســـحــر
آب و دان مــــــــــور انــــــــــدر جــــــــــوی و جـــــــــر
فـــیـــل را شـــد زیـــن اطـــلـــس زیـــب پـــشــت
بــــردبــــاری، مــــور را افــــکـــنـــد و کـــشـــت
فــــیــــل مــــی‌بــــالـــد بـــه خـــرطـــوم دراز
مــــور مــــی‌ســـوزد بـــرای بـــرگ و ســـاز
کــــارم از پــــرهــــیــــزکــــاری بــــه نـــشـــد
جــز بــه نــان حـرص، کـس فـربـه نـشـد
اوفــــــتـــــادســـــتـــــیـــــم زیـــــر چـــــرخ جـــــور
بــــر ســــر مـــا مـــیـــزنـــد ایـــن چـــرخ دور
آســــــیـــــای دهـــــر را چـــــون گـــــنـــــدمـــــیـــــم
گــر چــه پــیــدائــیــم، پــنــهـان و گـمـیـم
بــه کــزیــن پــس تــرک گــویـم لـانـه را
بــــــــهــــــــر مــــــــوران واگـــــــذارم دانـــــــه را
از چــه گــیــتــی کــرد بــر مـن کـار تـنـگ
از چــــه رو در راه مــــن افــــکــــنــــد ســـنـــگ
بـــایـــد ایـــن ســـنــگ از مــیــان بــرداشــتــن
راه روشـــــــــن در بـــــــــرابـــــــــر داشــــــــتــــــــن
مــــن از ایــــن ســـاعـــت شـــدم پـــیـــل دمـــان
نـــیـــســـت ایــنــجــا جــای پــیــل و پــیــلــبــان
لــــانــــهٔ مــــوران کــــجــــا و پــــیــــل مـــســـت
بــــایــــد انــــدر خــــانـــهٔ دیـــگـــر نـــشـــســـت
حـــــــامـــــــی زور اســـــــت چــــــرخ زورمــــــنــــــد
زورمـــــنــــدم مــــن! نــــتــــرســــم از گــــزنــــد
بـعـد از ایـن بازست ما را چشم و گوش
کـــم نـــخــواهــد داد چــرخ کــم فــروش
فــــیــــل گــــفـــت ایـــن راه مـــشـــکـــل واگـــذار
کـــار خــود مــیــکــن، تــرا بــا مــا چــکــار
گـر شـوی یـک لـحـظـه بـا مـن هـمـسـفـر
هــم در آن یــک لــحـظـه پـیـش آیـد خـطـر
گـــر بـــیـــائـــی یـــک ســـفـــر مــا را ز پــی
در ســر و سـاقـت نـه رگ مـانـد، نـه پـی
مــن بــهــر گــامــی کـه بـنـهـادم بـخـاک
صــــد هــــزاران چـــون تـــرا کـــردم هـــلـــاک
مـــن چـــه مــیــدانــم مــلــخ یــا مــور بــود
هـــر چـــه بـــود، از آتـــش مـــا گـــشــت دود
هـــمـــعـــنــان مــن شــدن، کــار تــو نــیــســت
تـــوشـــهٔ ایـــن راه در بـــار تــو نــیــســت
در خـــــیـــــال آنـــــکـــــه کـــــاری مـــــیـــــکـــــنـــــی
خــــویــــش را گــــرد و غــــبــــاری مــــیــــکــــنـــی
ضــعــف خــود گــر ســنـجـی و نـیـروی مـن
نــــــگــــــروی تـــــا پـــــای داری ســـــوی مـــــن
لــــانــــه نـــزدیـــک اســـت، از مـــن دور شـــو
پـــیـــلـــی از مـــوران نـــیـــایـــد، مـــور شـــو
حـــلـــقـــه بـــهـــر دام خـــودبـــیــنــی مــســاز
آنــــچــــه بــــردســـتـــی، بـــنـــادانـــی مـــبـــاز
مــــن نــــمــــی‌بــــیـــنـــم تـــرا در زیـــر پـــای
تـــــا تـــــوانـــــی زیـــــر پـــــای مـــــن مـــــیــــای
فــــــــیــــــــل را آن مــــــــور از دنـــــــبـــــــال رفـــــــت
هـــر کـــه رفـــت از ره، بــدیــن مــنــوال رفــت
نـــــاگـــــهـــــان افـــــتـــــاد زیـــــر پــــای پــــیــــل
هـــم کـــثـــیـــر از دســـت داد و هـــم قـــلـــیـــل
روح بــــی پــــنــــدار، زر بــــی غــــش اســــت
آتـــشـــســـت ایـــن خـــودپـــســنــدی، آتــش اســت
پـــنـــبـــهٔ ایـــن شـــعــلــهٔ ســوزان شــدیــم
آتــــــــــش پــــــــــنـــــــــدار را دامـــــــــان زدیـــــــــم
جــــمــــلــــگــــی هــــمـــســـایـــهٔ ایـــن اخـــگـــریـــم
پـــیـــش از آن کـــآبـــی رســد خــاکــســتــریــم
حــــاصــــلــــی کــــش آبـــیـــار، اهـــریـــمـــنـــســـت
سوزد ار یک خوشه، گر صد خرمنست
بــــار هــــر کــــس، در خـــور یـــارای اوســـت
مـــــوزهٔ هـــــر کـــــس بـــــرای پـــــای اوســـــت
پایه و دیوار
گــــفــــت دیــــوار قــــصــــر پــــادشـــهـــی
کــــه بـــلـــنـــدی، مـــرا ســـزاوار اســـت
هــــر کــــه مــــانـــنـــد مـــن ســـرافـــرازد
پــــایــــدار و بــــلــــنــــد مــــقـــدار اســـت
فـــرخــم زان ســبــب کــه ســایــهٔ مــن
جــــــای آســـــایـــــش جـــــهـــــانـــــدار اســـــت
نـقـش بـام و درم ز سـیـم و زر اسـت
پــــرده‌ام از حــــریــــر گــــلـــنـــار اســـت
در پــــنــــاه مــــن ایــــمــــن اســــت ز رنــــج
شاه، گر خفته یا که بیدار است
ســــوی مــــن، دزد ره نـــیـــابـــد از آنـــک
تـــا کـــمـــنــد افــکــنــد گــرفــتــار اســت
هـــــمـــــگـــــی بـــــر در مـــــنـــــنـــــد گــــدای
هــر چــه مــیـر و وزیـر و سـالـار اسـت
قــفــل ســیــمــم بـنـزد سـیـمـگـر اسـت
پـــــردهٔ اطـــــلـــــســــم بــــبــــازار اســــت
بــا مــنــش هــیــچ حــیــلــه در نــگــرفـت
گــرچــه شــبــگــرد چــرخ، غـدار اسـت
بـاد و بـرفـم بسی بخست و هنوز
قـــــوت و اســــتــــقــــامــــتــــم یــــار اســــت
مـــن ز تـــدبــیــر خــود بــلــنــد شــدم
هـر کـه کوته نظر بود خوار است
نــیــکــبــخــت آنــکــه نــیـتـش نـیـکـوسـت
نـــیـــکـــنـــام آنـــکــه نــیــک رفــتــار اســت
قـــرنـــهـــا رفـــت و هـــیــچ خــم نــشــدم
گــر چــه دائــم بـپـشـت مـن بـار اسـت
اثـــــر مــــن بــــجــــای خــــواهــــد مــــانــــد
زانــــکــــه مـــحـــکـــم‌تـــریـــن آثـــار اســـت
پـایـه گـفـت ایـنـقـدر بـخـویـش مـناز
در و دیـــوار و بـــام، بـــســیــار اســت
انـــدر آنـــجـــا کـــه کــار بــایــد کــرد
چـــه فــضــیــلــت بــرای گــفــتــار اســت
نـــــشـــــنـــــیـــــدی کـــــه مـــــردم هــــنــــری
هـــــنـــــر و فــــضــــل را خــــریــــدار اســــت
مــعــرفـت هـر چـه هـسـت در مـعـنـی اسـت
نــــه دریــــن صــــورت پــــدیـــدار اســـت
گــرچــه فــرخــنــده اسـت مـرغ هـمـای
چــونــکــه افــتــاد و مــرد، مــردار اســت
از تــو، کــار تــو پــیـشـرفـت نـکـرد
نــــکــــتــــهٔ دیــــگــــری دریــــن کـــار اســـت
هــمــه ســنــگــیــنــی تــو، روی مــن اسـت
گــــر جــــوی، گــــر هـــزار خـــروار اســـت
تــــو ز مــــن داری ایـــن گـــرانـــســـنـــگـــی
پـــیــکــر بــی روان، ســبــکــســار اســت
هـــمـــه بـــر پـــای، از ثـــبـــات مـــنـــنـــد
هـــر چـــه ایــوان و بــام و انــبــار اســت
گــر چــه ایــن کــاخ را مــنــم بــنــیـاد
ســخــن از خــویـش گـفـتـنـم عـار اسـت
کـــــارهـــــا را شـــــمـــــردن آســـــان اســــت
فــکــر و تــدبــیــر کــار دشــوار اســت
بــار هــر رهــنــورد، یــکــســان نــیــسـت
ایـــن ســـبـــکـــبـــار و آن گـــرانــبــار اســت
هــر کــســی را وظــیــفــه و عــمــلـی اسـت
رشــتــه‌ای پــود و رشـتـه‌ای تـار اسـت
وقــــت پــــرواز، بــــال و پــــر بــــایـــد
کـه نـه ایـن کـار چـنـگ و مـنـقار است
هـــــمـــــه پـــــروردگـــــان آب و گـــــلــــنــــد
هــر چــه در بــاغ از گــل و خــار اســت
عـــافـــیـــت از طـــبـــیــب تــنــهــا نــیــســت
هــــر ز دارو، هــــم از پـــرســـتـــار اســـت
هـــر کــجــا نــقــطــه‌ای و دائــره‌ایــســت
قـــصــه‌ای هــم ز ســیــر پــرگــار اســت
رو، کـــه اول حـــدیـــث پـــایـــه کــنــنــد
هـــر کـــجـــا گـــفـــتـــگـــوی دیــوار اســت
پیام گل
بــه آب روان گــفــت گــل کـاز تـو خـواهـم
کـه رازی کـه گـویـم بـه بـلـبـل بگوئی
پـــیـــام ار فــرســتــد، پــیــامــش بــیــاری
بـــخـــاک ار درافـــتـــد، غـــبـــارش بــشــوئــی
بــگــوئــی کــه مـا را بـود دیـده بـر ره
کـــه فـــردا بـــیـــائـــی و مـــا را بـــبــوئــی
بـــگـــفـــتـــا بـــه جـــوی آب رفـــتــه نــیــایــد
نـــیــابــی مــرا، گــر چــه عــمــری بــجــوئــی
پـــیـــامــی کــه داری بــه پــیــک دگــر ده
بــــامــــیــــد مــــن هــــرگـــز ایـــن ره نـــپـــوئـــی
مـــن از جـــوی چـــون بـــگـــذرم بــرنــگــردم
چـو پـژمـرده گـشـتـی تـو، دیگر نروئی
بـــفـــردا چـــه مـــیـــافـــکـــنـــی کــار امــروز
بـــخــوان آنــکــســی را کــه مــشــتــاق اوئــی
بــد انــدیــشــه گــیــتــی بــنــاگـه بـدزدد
ز بــــلــــبــــل خـــوشـــی و ز گـــل خـــوبـــروئـــی
چــو فــردا شــود، دیــگــرت کـس نـبـویـد
که بی رنگ و بی بوی، چون خاک کوئی
دل از آرزو یــــــکــــــنــــــفــــــس بــــــود خـــــرم
تـــــــو انـــــــدر دل بـــــــاغ، چـــــــون آرزوئـــــــی
چــو آب روان خــوش کــن ایـن مـرز و بـگـذر
تــو مــانــنــد آبــی کــه اکــنــون بـه جـوئـی
نــکــو کــار شــو تــا تــوانـی، کـه دائـم
نـــمـــانـــداســـت در روی نـــیـــکـــو، نـــکــوئــی
تــو پــاکــیــزه خــو را شـکـیـبـی نـبـاشـد
چـــو گـــردون گـــردان کــنــد تــنــدخــوئــی
نـــبـــیــنــد گــه ســخــتــی و تــنــگــدســتــی
ز یــــاران یــــکــــدل، کــــســــی جــــز دوروئـــی
پیک پیری
ز ســـــری، مـــــوی ســـــپــــیــــدی روئــــیــــد
خـــنــده‌هــا کــرد بــر او مــوی ســیــاه
کـــه چـــرا در صـــف مـــا بـــنــشــســتــی
تـــــو ز یـــــک راهـــــی و مــــا از یــــک راه
گــفــت مــن بــا تــو عــبــث نــنــشــســتــم
بـــنـــشـــانـــدنـــد مـــرا خـــواه نـــخــواه
گــــــه روئــــــیــــــدن مـــــن بـــــود امـــــروز
گــــل تــــقــــدیــــر نــــرویــــد بــــیـــگـــاه
رهـــــــــــرو راه قـــــــــــضـــــــــــا و قــــــــــدرم
راهــــم ایــــن بــــود، نـــبـــودم گـــمـــراه
قـــــاصـــــد پـــــیـــــریـــــم، از دیـــــدن مـــــن
ایــــن یــــکــــی گــــفــــت دریــــغ، آن یـــک آه
خـــــرمـــــن هـــــســـــتـــــی خــــود کــــرد درو
هــر کــه بــر خــوشـهٔ مـن کـرد نـگـاه
ســپــهــی بــود جــوانــی کــه شــکـسـت
پــیــری امــروز بــرانــگــیــخــت ســپــاه
رســت چــون مــوی ســیــه، مــوی سـپـیـد
چـــه خـــبـــر داشـــت کـــه دارنـــد اکــراه
رنـــگ بـــالـــای ســـیـــه بـــســـیـــار اســـت
نــــیــــســــتــــی از خــــم تــــقـــدیـــر آگـــاه
گــه ســیــه رنــگ کــنـد، گـاه سـفـیـد
رنـــگـــرز اوســـت، مـــرا چـــیـــســـت گــنــاه
چو تو، یکروز سیه بودم وخوش
ســـیـــهـــی گـــشـــت ســـپـــیـــدی نـــاگـــاه
تـو هـم ایـدوسـت چـو مـن خـواهـی شـد
بــاش یــکــروز بــر ایـن قـصـه گـواه
هـــر چــه دانــی، بــمــن امــروز بــخــنــد
تـا کـه چـون مـن کـنـدت هـفـتـه و مـاه
از ســـپـــیــد و ســیــه و زشــت و نــکــو
هــر چــه هــســتــیــم، تــبــاهــیــم تــبــاه
قـــصـــه خـــویــش دراز از چــه کــنــیــم
وقــت بــیــگــه شــد و فـرصـت کـوتـاه
پیوند نور
بــــدامــــان گــــلــــســـتـــانـــی شـــبـــانـــگـــاه
چـــنـــیـــن مـــیـــکـــرد بـــلــبــل راز بــا مــاه
کــــه ای امــــیــــد بــــخــــش دوســــتــــداران
فــــــروغ مــــــحــــــفــــــل شـــــب زنـــــده‌داران
ز پــــاکـــیـــت، آســـمـــان را فـــر و پـــاکـــی
ز انـــــــوارت، زمــــــیــــــن را تــــــابــــــنــــــاکــــــی
شــبــی کــز چــهـره، بـرقـع بـرگـشـائـی
بـــــرخــــســــار گــــل افــــتــــد روشــــنــــائــــی
مـــرا خــوشــتــر نــبــاشــد زان دمــی چــنــد
کـه بـر گـلـبـرگ، بـیـنـم شـبـنـمی چند
مــبــارک بــا تــو، هــر جــا نـوبـهـاریـسـت
مــصــفـا از تـو، هـر جـا کـشـتـزاری اسـت
نــکــوئــی کــن چــو در بــالــا نــشــســتــی
نــــزیــــبـــد نـــیـــکـــوان را خـــودپـــرســـتـــی
تــو نــوری، نــور بــا ظـلـمـت نـخـوابـد
طـــــبـــــیـــــب از دردمــــنــــدان رخ نــــتــــابــــد
بـکـان انـدر، تـو بـخـشـی لـعـل را فام
تــجــلــی از تــو گــیـرد بـاده در جـام
فـــروغ افـــکـــن بـــهـــر کـــوتــاه بــامــی
کــه هــر بــامــی نــشــانــی شــد ز نـامـی
چــــــراغ پــــــیـــــرزن بـــــس زود مـــــیـــــرد
خوشست ار کلبه‌اش نور از تو گیرد
بــــدیــــن پــــاکــــیــــزگــــی و نــــیــــک رائــــی
گـــهـــی پـــیـــدا و گــه پــنــهــان چــرائــی
مـــرو در حـــصـــن تـــاریـــکـــی دگـــر بـــار
دل صــــاحــــبــــدلــــان را تـــیـــره مـــگـــذار
نــــشــــایــــد رهــــنــــمــــون را چـــاه کـــنـــدن
زمـــانـــی ســایــه، گــه پــرتــو فــکــنــدن
بــدیــن گــردنــفــرازی، بــنــدگـی چـیـسـت
ســیــه کــاری چـه و تـابـنـدگـی چـیـسـت
بــــگــــفــــتــــا دیــــدهٔ مـــا را بـــرد خـــواب
بـــه پـــیـــش جـــلـــوهٔ مـــهــر جــهــانــتــاب
نـه از خـویـش ایـنچنین رخشان و پاکم
ز تـــــاب چـــــهـــــرهٔ خـــــور تــــابــــنــــاکــــم
هـر آن نـوری کـه بـیـنـی در مـن، اوراسـت
مـن ایـنـجـا خـوشـه چـینم، خرمن اوراست
نــه تــنــهــا چــهـرهٔ تـاریـکـم افـروخـت
هــــنــــرهــــا و تــــجـــلـــیـــهـــایـــم آمـــوخـــت
جـــــهـــــان افــــروزی از اخــــگــــر نــــیــــایــــد
بـــــزرگـــــی خــــردســــالــــان را نــــشــــایــــد
دریـــن بـــازار هـــم چـــون و چـــرائـــیـــســـت
مــرا نــیــز ار بــپــرســی رهــنــمــائــی اســت
چــرا بــالــم کــه در بــالــا نــشــســتــم
چــو از خـود نـیـسـت هـیـچـم، زیـردسـتـم
فــروغ مــن بــســی بــیــرنــگ و تـابـسـت
کــــجـــا مـــهـــتـــاب هـــمـــچـــون آفـــتـــابـــســـت
رخ افـــــروزد چـــــو مـــــهــــر عــــالــــم آرای
هــمــان بــهــتـر کـه مـن خـالـی کـنـم جـای
مــــــرا آگــــــاه زیــــــن آئـــــیـــــن نـــــکـــــردنـــــد
فـــراتـــر زیـــن رهـــم تــلــقــیــن نــکــردنــد
ز خــط خــویــش گــر بـیـرون نـهـم گـام
بــــرانــــدازنــــدم از بــــالــــای ایــــن بــــام
مـــــن از نـــــور دگــــر گــــشــــتــــم مــــنــــور
ســحــرگــه بــر تــو بــگـشـایـنـد آن در
چـو بـا نـور و صـفـا کـردیـم پـیـوند
نــمــی‌پــرســیــم ایــن چــونــسـت و آن چـنـد
دریــن درگــه، بـلـنـد او شـد کـه افـتـاد
کــســی اســتــاد شــد کـاو داشـت اسـتـاد
اگـــــر کــــار آگــــهــــی آگــــه ز کــــاریــــســــت
هـــــم از شـــــاگـــــردی آمـــــوزگـــــاریـــــســـــت
چـــه خـــوانـــی بـــنــدگــی را بــی نــیــازی
چــــه نــــامــــی عــــجــــز را گــــردنــــفـــرازی
دریــن شــطــرنـج، فـرزیـن دیـگـری بـود
کــــجــــا مــــانــــنـــد زر بـــاشـــد زرانـــدود
بـــبـــایـــد زیـــن مـــجـــازی جـــلـــوه رســـتــن
ســـوی نـــور حـــقـــیـــقـــت رخـــت بـــســتــن
گــهــی پــیــدا شــویــم و گــاه پــنــهـان
چـــنـــیـــن بــودســت حــکــم چــرخ گــردان
هــــزاران نــــکـــتـــه انـــدر دل نـــهـــفـــتـــیـــم
یـکـی بـود از هـزار، ایـنـهـا که گفتیم
ز آغـــــــــاز، انـــــــــده انـــــــــجـــــــــام داریــــــــم
زمــــــــانــــــــه وام ده، مـــــــا وامـــــــداریـــــــم
تــــوانـــگـــر چـــون شـــویـــم از وام ایـــام
چـو فـردا بـاز خـواهد خواست این وام
بـر آن قـوم آگـهـان، پـرویـن، بـخـنـدنـد
کـه بـس بـی مـایـه، امـا خـودپـسـندند
تاراج روزگار
نـــهــال تــازه رســی گــفــت بــا درخــتــی خــشــک
که از چه روی، ترا هیچ برگ و باری نیست
چــــرا بــــدیـــن صـــفـــت از آفـــتـــاب ســـوخـــتـــه‌ای
مــــگــــر بــــطـــرف چـــمـــن، آب و آبـــیـــاری نـــیـــســـت
شــکــوفــه‌هــای مــن از روشــنـی چـو خـورشـیـدنـد
بـــبـــرگ و شـــاخـــهٔ مـــن، ذرهٔ غـــبـــاری نـــیـــســت
چـــــرا نـــــدوخـــــت قـــــبـــــای تــــو، درزی نــــوروز
چــرا بــگــوش تـو، از ژالـه گـوشـواری نـیـسـت
شـدی خـمـیـده و بـی بـرگ و بـار و دم نزدی
بــزیــر بـار جـفـا، چـون تـو بـردبـاری نـیـسـت
مـرا صـنـوبـر و شـمـشـاد و گـل شـدنـد نـدیـم
تـرا چـه شـد کـه رفـیـقـی و دوسـتـاری نـیـست
جــــواب داد کــــه یــــاران، رفــــیــــق نـــیـــم رهـــنـــد
بــروز حــادثــه، غــیـر از شـکـیـب، یـاری نـیـسـت
تــــو قــــدر خــــرمــــی نــــوبــــهــــار عــــمـــر بـــدان
خـــزان گـــلـــشـــن مـــا را دگـــر بـــهـــاری نـــیـــســت
از ان بـــــســـــوخـــــتــــن مــــا دلــــت نــــمــــیــــســــوزد
کـازیـن سـمـوم، هـنـوزت بـجـان شـراری نـیـسـت
شـــکـــســـتـــگـــی و درســـتـــی تـــفـــاوتـــی نـــکــنــد
مــن و تــرا چـون دریـن بـوسـتـان قـراری نـیـسـت
ز مــن بـطـرف چـمـن سـالـهـا شـکـوفـه شـکـفـت
ز دهــــر، دیــــگـــرم امـــســـال انـــتـــظـــاری نـــیـــســـت
بــســی بــه کــارگــه چــرخ پــیـر بـردم رنـج
گـه شـکـسـتـگـی آگـه شـدم کـه کـاری نـیست
تـو نـیز همچون من آخر شکسته خواهی شد
حــــصــــاریــــان قــــضــــا را ره فــــراری نــــیــــســـت
گــــهــــی گــــران بـــفـــروشـــنـــدمـــان و گـــه ارزان
بــه نــرخ ســود گــر دهــر، اعــتــبــاری نــیـسـت
هــــر آن قــــمــــاش کــــزیــــن کــــارگـــه بـــرون آیـــد
تــام نــقـش فـریـب اسـت، پـود و تـاری نـیـسـت
هـــر آنـــچـــه مـــیـــکـــنـــد ایـــام مـــیـــکـــنــد بــا مــا
بــدســت هــیــچــکــس ایــدوســت اخــتـیـاری نـیـسـت
بــــروزگــــار جـــوانـــی، خـــوش اســـت کـــوشـــیـــدن
چـرا کـه خـوشـتـر ازیـن، وقـت و روزگـاری نـیست
کــدام غــنــچــه کــه خــونــش بـدل نـمـی‌جـوشـد
کــدام گــل کــه گــرفــتــار طــعــن خــاری نـیـسـت
کـدام شـاخـتـه کـه دسـت حـوادثـش نـشـکـست
کــدام بــاغ کــه یــکـروز شـوره‌زاری نـیـسـت
کــــدام قــــصــــر دل افـــروز و پـــایـــهٔ مـــحـــکـــم
کــه پــیــش بــاد قــضـا خـاک رهـگـذاری نـیـسـت
اگـــر ســـفـــیـــنـــهٔ مـــا، ســـاحـــل نـــجـــات نـــدیــد
عــجــب مــدار، کــه ایــن بـحـر را کـنـاری نـیـسـت
توانا و ناتوان
در دســت بــانــوئــی، بــه نــخــی گــفـت سـوزنـی
کـای هـرزه‌گرد بی سر و بی پا چه می‌کنی
مــــا مــــیـــرویـــم تـــا کـــه بـــدوزیـــم پـــاره‌ای
هـر جـا کـه مـیـرسـیـم، تـو بـا ما چه می‌کنی
خـنـدیـد نـخ کـه مـا هـمـه جـا با تو همرهیم
بــنــگــر بــروز تــجــربــه تـنـهـا چـه مـی‌کـنـی
هــــر پــــارگــــی بــــهــــمـــت مـــن مـــیـــشـــود درســـت
پــنــهــان چــنــیــن حــکــایــت پــیــدا چــه مــی‌کـنـی
در راه خــــویــــشــــتــــن، اثــــر پــــای مــــا بــــبــــیـــن
مـــا را ز خـــط خـــویـــش، مـــجـــزا چـــه مــی‌کــنــی
تـــو پـــای بـــنـــد ظـــاهــر کــار خــودی و بــس
پــرســنــدت ار ز مــقــصــد و مـعـنـی، چـه مـیـکـنـی
گـر یـک شبی ز چشم تو خود را نهان کنیم
چــون روز روشــن اســت کـه فـردا چـه مـی‌کـنـی
جــائــی کــه هــســت سـوزن و آمـاده نـیـسـت نـخ
بـــا ایــن گــزاف و لــاف، در آنــجــا چــه مــیــکــنــی
خود بین چنان شدی که ندیدی مرا بچشم
پــــیــــش هــــزار دیـــدهٔ بـــیـــنـــا چـــه مـــی‌کـــنـــی
پـــنــدار، مــن ضــعــیــفــم و نــاچــیــز و نــاتــوان
بـــی اتـــحـــاد مـــن، تـــو تـــوانــا چــه مــی‌کــنــی
توشهٔ پژمردگی
لــالــه‌ای بــا نــرگــس پـژمـرده گـفـت
بین که ما رخساره چون افروختیم
گـــفـــت مـــا نـــیـــز آن مـــتـــاع بــی بــدل
شـب خـریـدیـم و سـحـر بـفـروخـتیم
آســــــمـــــان، روزی بـــــیـــــامـــــوزد تـــــرا
نـــکــتــه‌هــائــی را کــه مــا آمــوخــتــیــم
خــــــرمــــــی کــــــردیــــــم وقــــــت خــــــرمــــــی
چـون زمـان سـوخـتـن شـد سـوخـتـیـم
تــا ســفــر کــردیــم بــر مـلـک وجـود
تـــوشـــهٔ پـــژمـــردگـــی انـــدوخـــتـــیـــم
درزی ایــــــام زان ره مــــــیــــــشــــــکــــــافـــــت
آنـــچـــه را زیــن راه، مــا مــیــدوخــتــیــم
تهیدست
دخـــــتـــــری خـــــرد، بـــــمــــهــــمــــانــــی رفــــت
در صـــــف دخــــتــــرکــــی چــــنــــد، خــــزیــــد
آن یــــــک افـــــکـــــنـــــد بـــــر ابـــــروی گـــــره
ویــن یــکــی جــامــه بــیــکــســوی کـشـیـد
ایــــن یــــکــــی، وصــــلــــهٔ زانــــوش نــــمــــود
وان، بـــه پـــیـــراهـــن تــنــگــش خــنــدیــد
آن، ز ژولـــــــیـــــــدگــــــی مــــــویــــــش گــــــفــــــت
ویــــن، ز بــــیـــرنـــگـــی رویـــش پـــرســـیـــد
گــر چــه آهــســتــه ســخــن مــیــگــفــتــنــد
هــــمــــه را گــــوش فـــرا داد و شـــنـــیـــد
گــفــت خــنــدیــد بــه افــتــاده، ســپــهــر
زان شـــمـــا نـــیـــز بـــمـــن مـــیـــخـــنـــدیــد
ز کــــــه رنــــــجــــــد دل فـــــرســـــودهٔ مـــــن
بــــایــــد از گــــردش گــــیـــتـــی رنـــجـــیـــد
چـــه شـــکـــایــت کــنــم از طــعــنــهٔ خــلــق
بـــمـــن از دهـــر رســـیـــد، آنـــچـــه رســیــد
نــــیــــســــتـــیـــد آگـــه ازیـــن زخـــم، از آنـــک
مـــــــار ادبـــــــار شــــــمــــــا را نــــــگــــــزیــــــد
درزی مــفــلــس و مــنــعــم نــه یــکــی اســت
فــقــر، از بــهــر مــن ایــن جــامــه بـریـد
مـــــادرم دســــت بــــشــــســــت از هــــســــتــــی
دســـت شـــفـــقـــت بـــســـر مـــن نـــکــشــیــد
شــــانــــهٔ مــــوی مــــن، انـــگـــشـــت مـــن اســـت
هـــیـــچـــکـــس شـــانــه بــرایــم نــخــریــد
هـــیـــمـــه دســـتـــم بــخــراشــیــد ســحــر
خــــون بــــدامــــانــــم از آنــــروی چــــکــــیــــد
تــلــخ بــود آنــچــه بــمــن نـوشـانـدنـد
مــــی تــــقــــدیــــر بــــبــــایــــد نــــوشــــیــــد
خـــــوش بـــــود بــــازی اطــــفــــال، ولــــیــــک
هــــیــــچ طــــفــــلــــیــــم بــــبـــازی نـــگـــزیـــد
بــهــره از کــودکــی آن طــفــل چــه بـرد
که نه خندید و نه جست و نه دوید
تـــا پـــدیــد آمــدم، از صــرصــر فــقــر
چـــــون پـــــر کـــــاه، وجـــــودم لـــــرزیــــد
هــــر چــــه بــــر دوک امــــل پــــیــــچــــیـــدم
رشــتــه‌ای گــشــت و بــپــایــم پــیــچــیــد
چـشـمـهٔ بـخـت، کـه جـز شـیـر نـداشت
مـــا چـــو رفـــتـــیـــم، از آن خــون جــوشــیــد
بــــیــــنـــوا هـــر نـــفـــســـی صـــد ره مـــرد
لــــیــــک بـــاز از غـــم هـــســـتـــی نـــرهـــیـــد
چشم چشم است، نخوانده‌است این رمز
کــــه هــــمــــه چــــیـــز نـــمـــیـــبـــایـــد دیـــد
یــــارهٔ ســــبــــز مــــرا بــــنـــد گـــســـســـت
مـــــــوزهٔ ســــــرخ مــــــرا رنــــــگ پــــــریــــــد
جـــــــامــــــهٔ عــــــیــــــد نــــــکــــــردم در بــــــر
ســـوی گـــرمـــابـــه نـــرفـــتــم شــب عــیــد
شـــاخـــک عـــمـــر مــن، از بــرق و تــگــرگ
ســر نـیـفـراشـتـه، بـشـکـسـت و خـمـیـد
هـــــــمـــــــه اوراق دل مــــــن ســــــیــــــه اســــــت
یــک ورق نــیــســت از آن جــمــلــه ســفــیـد
هــر چــه بــرزیــگـر طـالـع کـشـتـه اسـت
از گــــل و خــــار، هــــمــــان بــــایــــد چـــیـــد
ایـــــن ره و رســـــم قــــدیــــم فــــلــــک اســــت
کـــه تـــوانـــگـــر ز تـــهـــیــدســت بــریــد
خــــیــــره از مــــن نــــرمــــیــــدیــــد شــــمــــا
هــــــر کــــــه آفــــــت زده‌ای دیــــــد، رمــــــیـــــد
بـه نـویـد و بـه نـوا طـفـل خوش است
مـــــــن چـــــــه دارم ز نــــــوا و ز نــــــویــــــد
کــــس بــــرویــــم در شـــادی نـــگـــشـــود
آنـــکـــه در بـــســت، نــهــان کــرد کــلــیــد
مــــن از ایــــن دائــــره بــــیــــرونــــم از آنــــک
شــــاهــــد بــــخـــت ز مـــن رخ پـــوشـــیـــد
کـــــس دریـــــن ره نـــــگــــرفــــت از دســــتــــم
قـــــدمــــی رفــــتــــم و پــــایــــم لــــغــــزیــــد
دوش تــــا صــــبـــح، تـــوانـــگـــر بـــودم
زان گــهــرهــا کــه ز چــشــمــم غــلــطــیــد
مــــادری بــــوســــه بــــدخــــتــــر مــــیـــداد
کــــاش ایـــن درد بـــه دل مـــیـــگـــنـــجـــیـــد
مــــــن کـــــجـــــا بـــــوســـــهٔ مـــــادر دیـــــدم
اشـــک بـــود آنـــکـــه ز رویـــم بـــوســـیـــد
خـــــرم آن طـــــفـــــل کـــــه بـــــودش مـــــادر
روشــــن آن دیـــده کـــه رویـــش مـــیـــدیـــد
مــــــادرم گــــــوهــــــر مـــــن بـــــود ز دهـــــر
زاغ گـــــــیــــــتــــــی، گــــــهــــــرم را دزدیــــــد
باد بروت
عـــــالـــــمـــــی طـــــعـــــنـــــه زد بـــــه نــــادانــــی
کـــه بـــهـــر مـــوی مــن دو صــد هــنــر اســت
چـــون تـــوئــی را بــه نــیــم جــو نــخــرنــد
مــــــرد نــــــادان ز چــــــارپــــــا بــــــتــــــر اســــــت
نـــه تـــن ایــن، بــر دل تــو بــار بــلــاســت
نــه سـر ایـن، بـر تـن تـو درد سـر اسـت
بــــــر شــــــاخ هـــــنـــــر چـــــگـــــونـــــه خـــــوری
تـو کـه کـارت هـمـیـشـه خـواب و خور است
نـــــشـــــود هـــــیـــــچـــــگـــــاه پـــــیــــرو جــــهــــل
هـــــر کـــــه در راه عــــلــــم، رهــــســــپــــر اســــت
نــــــــســــــــزد زنــــــــدگــــــــی و بــــــــی‌خـــــــبـــــــری
مــرده اســت آنــکـه چـون تـو بـیـخـبـر اسـت
ره آزادگـــــــــــــان، دگـــــــــــــر راهـــــــــــــی اســـــــــــــت
مـــــــــردمـــــــــی را اشــــــــارتــــــــی دگــــــــر اســــــــت
راحـــــــت آنـــــــرا رســـــــد کــــــه رنــــــج بــــــرد
خــــرمــــن آنــــرا بــــود کــــه بــــرزگـــر اســـت
هـــــنـــــر و فـــــضـــــل در ســـــپـــــهـــــر وجــــود
عــــالــــم افـــروز چـــون خـــور و قـــمـــر اســـت
گـــــر تـــــو هــــفــــتــــاد قــــرن عــــمــــر کــــنــــی
هـــســـتـــیـــت هـــیـــچ و فـــرصـــتـــت هـــدر اســت
ســــر مــــا را بــــســــر بـــســـی ســـوداســـت
ره مـــــــــــا را هـــــــــــزار رهـــــــــــگــــــــــذر اســــــــــت
نــــه شــــمــــا را از دهــــر مــــنـــظـــوری اســـت
نـــه کـــســـی را ســـوی شـــمــا نــظــر اســت
هـــــــمـــــــهٔ خـــــــلـــــــق، دوســــــتــــــان مــــــنــــــنــــــد
مــــگــــســــانــــنــــد هــــر کــــجــــا شـــکـــر اســـت
هـــــمـــــچـــــو مـــــرغ هـــــوا ســـــبـــــک بــــپــــرم
کـــه مــرا عــلــم، هــمــچــو بــال و پــر اســت
وقــــــت تــــــدبــــــیــــــر، دانـــــشـــــم یـــــار اســـــت
روز مــــیــــدان، فــــضـــیـــلـــتـــم ســـپـــر اســـت
بــــاغ حــــکــــمــــت، خــــزان نــــخــــواهـــد دیـــد
هــــر زمــــان جــــلــــوه‌ایــــش تــــازه‌تـــر اســـت
هــــمــــتــــراز وی گــــنــــج عــــرفــــان نــــیــــســــت
هـــر چـــه در کـــان دهـــر، ســـیــم و زر اســت
عــــــقــــــل، مــــــرغ اســــــت و فــــــکـــــر دانـــــهٔ او
جــــــــســـــــم راهـــــــی و روح راهـــــــبـــــــر اســـــــت
هــــم ز جـــهـــل تـــو ســـوخـــت حـــاصـــل تـــو
عــمــر چــون پــنــبــه، جــهـل چـون شـرر اسـت
صـــبـــح مـــا شـــامـــگـــه نـــخــواهــد داشــت
آفـــــتـــــاب شـــــمـــــا بـــــه بـــــاخـــــتـــــر اســــت
تـــــو ز گـــــفـــــتـــــار مـــــن بــــســــی بــــتــــری
آنـــچـــه گـــفـــتـــم هـــنـــوز مـــخـــتـــصــر اســت
گــــفــــت مــــا را ســـر مـــنـــاقـــشـــه نـــیـــســـت
این چه پر گوئی و چه شور و شر است
بـــی ســـبـــب گــرد جــنــگ و کــیــنــه مــگــرد
کـــه نـــه هـــر جـــنـــگـــجـــوی را ظــفــر اســت
فـــضــل، خــود هــمــچــو مــشــک، غــمــاز اســت
عــلـم، خـود هـمـچـو صـبـح، پـرده در اسـت
چـــون بـــنـــائــی اســت پــســت، خــود بــیــنــی
کــه نــه‌اش پــایــه و نــه بـام و در اسـت
گــــفــــتــــهٔ بــــی عــــمـــل چـــو بـــاد هـــواســـت
ابــــــره را مــــــحــــــکــــــمــــــی ز آســــــتـــــر اســـــت
هــیــچــگــه شــمــع بــی فــتـیـلـه نـسـوخـت
تــــا عـــمـــل نـــیـــســـت، عـــلـــم بـــی اثـــر اســـت
خــــویــــش را خــــیــــره بــــی نـــظـــیـــر مـــدان
مــــــادر دهــــــر را بــــــســــــی پـــــســـــر اســـــت
اگــــــــرت دیــــــــده‌ایــــــــســــــــت، راهــــــــی پــــــــوی
چــنــد خــنــدی بــر آنــکــه بــی بــصــر اسـت
نـــــــیـــــــکـــــــنـــــــامـــــــی ز نــــــیــــــک کــــــاری زاد
نــــه ز هــــر نـــام، شـــخـــص نـــامـــور اســـت
خـــویـــشـــتـــن خـــواه را چـــه مـــعـــرفـــتــســت
شـــاخـــه عـــجــب را چــه بــرگ و بــر اســت
از ســـــخـــــن گـــــفـــــتـــــن تـــــو دانـــــســـــتـــــم
کـه نـه خـشـک انـدریـن سبد، نه تر است
در تــــو بــــرقــــی ز نــــور دانــــش نـــیـــســـت
هـــــمـــــه بـــــاد بـــــروت بــــی ثــــمــــر اســــت
اگـــــــر ایـــــــن اســـــــت فـــــــضـــــــل اهــــــل هــــــنــــــر
خــــنــــکــــا آن کــــســـی کـــه بـــی هـــنـــر اســـت
بازی زندگی
عــــــدســــــی وقــــــت پــــــخــــــتــــــن، از مــــــاشــــــی
روی پــیــچــیــد و گـفـت ایـن چـه کـسـی اسـت
مـــــاش خـــــنـــــدیـــــد و گــــفــــت غــــره مــــشــــو
زانکه چون من فزون و چون تو بسی است
هــــر چــــه را مــــیــــپـــزنـــد، خـــواهـــد پـــخـــت
چـــه تـــفـــاوت کـــه مــاش یــا عــدســی اســت
جــــز تـــو در دیـــگ، هـــر چـــه ریـــخـــتـــه‌انـــد
تــو گــمــان مـیـکـنـی کـه خـار و خـسـی اسـت
زحــــــمــــــت مــــــن بـــــرای مـــــقـــــصـــــودی اســـــت
جــســت و خــیــز تــو بــهــر مــلــتــمـسـی اسـت
کــــارگــــر هــــر کــــه هــــســــت مـــحـــتـــرمـــســـت
هـــر کـــســـی در دیـــار خـــویـــش کـــســی اســت
فــــــرصــــــت از دســــــت مــــــیـــــرود، هـــــشـــــدار
عــــمــــر چــــون کــــاروان بــــی جــــرســــی اســــت
هـــــــــر پـــــــــری را هـــــــــوای پــــــــروازی اســــــــت
گـــر پـــر بـــاز و گـــر پـــر مـــگـــســـی اســـت
جــــز حــــقـــیـــقـــت، هـــر آنـــچـــه مـــیـــگـــوئـــیـــم
هــــــایــــــهـــــوئـــــی و بـــــازی و هـــــوســـــی اســـــت
چــــــــه تــــــــوان کــــــــرد! انــــــــدریــــــــن دریـــــــا
دســـت و پـــا مـــیـــزنـــیـــم تـــا نــفــســی اســت
نــــه تــــو را بـــر فـــرار، نـــیـــروئـــی اســـت
نــــه مــــرا بــــر خــــلـــاص، دســـتـــرســـی اســـت
هــــمـــه را بـــار بـــر نـــهـــنـــد بـــه پـــشـــت
کــس نـپـرسـد کـه فـاره یـا فـرسـی اسـت
گـــر کـــه طـــاوس یـــا کـــه گـــنـــجـــشـــکــی
عـــــاقـــــبـــــت رمـــــز دامـــــی و قـــــفـــــســـــی اســــت
بام شکسته
بـــادی وزیـــد و لـــانــهٔ خــردی خــراب کــرد
بـشـکست بامکی و فرو ریخت بر سری
لــرزیـد پـیـکـری و تـبـه گـشـت فـرصـتـی
افــتــاد مــرغـکـی وز خـون سـرخ شـد پـری
از ظــــلــــم رهــــزنــــی، ز رهـــی مـــانـــد رهـــروی
از دســتــبــرد حـادثـه‌ای، بـسـتـه شـد دری
از هـــم گـــســســت رشــتــهٔ عــهــد و مــودتــی
نـــابــود گــشــت نــام و نــشــانــی ز دفــتــری
فـریـاد شـوق دیگر از آن لانه برنخاست
و آن خار و خس فکنده شد آخر در آذری
نـــاچـــیـــز گـــشـــت آرزوی چـــنـــد ســالــه‌ای
دور اوفــــــتــــــاد کـــــودک خـــــردی ز مـــــادری
بلبل و مور
بـــلـــبـــلـــی از جـــلـــوهٔ گـــل بــی قــرار
گـــشـــت طـــربـــنـــاک بـــفـــصـــل بـــهــار
در چـــمـــن آمـــد غـــزلـــی نــغــز خــوانــد
رقــص کــنــان بـال و پـری بـرفـشـانـد
بیخود از این سوی بدانسو پرید
تــا کــه بــشــاخ گــل سـرخ آرمـیـد
پــهــلــوی جــانــان چــو بــیـفـکـنـد رخـت
مــــــورچــــــه‌ای دیـــــد بـــــپـــــای درخـــــت
بـا هـمـه هـیـچـی، هـمـه تدبیر و کار
بـــا هـــمـــه خـــردی، قــدمــش اســتــوار
ز انــــــــده ایــــــــام نــــــــگــــــــردد زبــــــــون
رایـــــت ســـــعــــیــــش نــــشــــود واژگــــون
قـــــصـــــه نـــــرانـــــد ز بــــتــــان چــــمــــن
پـــا نـــنـــهـــد جـــز بـــره خـــویــشــتــن
مــــرغــــک دلــــداده بــــعـــجـــب و غـــرور
کــرد یــکــی لــحــظـه تـمـاشـای مـور
خــنــده کــنــان گـفـت کـه ای بـیـخـبـر
مــور نــدیــدم چـو تـو کـوتـه نـظـر
روز نــشــاط اســت، گــه کــار نــیـسـت
وقـــت غـــم و تـــوشـــهٔ انـــبـــار نــیــســت
هـــــمـــــرهـــــی طـــــالـــــع فــــیــــروزبــــیــــن
دولـــــت جـــــان پــــرور نــــوروز بــــیــــن
هــان مــکـش ایـن زحـمـت و مـشـکـن کـمـر
هــیــن بــنــشــیــن، مــی‌شـنـو و مـی‌نـگـر
نــــغــــمــــهٔ مــــرغــــان ســـحـــرخـــیـــز را
مـــــــعــــــجــــــزهٔ ابــــــر گــــــهــــــرریــــــز را
مــور بــدو گــفــت بــدیــنــســان جــواب
غــافــلــی، ای عــاشــق بــیــصــبـر و تـاب
نــغــمــهٔ مــرغ ســحــری هــفــتــه‌ایــســت
قــــهــــقــــهٔ کـــبـــک دری هـــفـــتـــه‌ایـــســـت
روز تــــو یــــکــــروز بـــپـــایـــان رســـد
نــــوبــــت ســــرمــــای زمــــســــتــــان رســــد
هــمـچـو مـن ای دوسـت، سـرائـی بـسـاز
جـــایـــگـــه تـــوش و نـــوائـــی بـــســـاز
بــــر نــــشــــد از روزن کــــس، دود مـــا
نــیــســت جــز از مــایــهٔ مــا، ســود مــا
ســـاخـــتـــه‌ام بـــام و در و خـــانـــه‌ای
تــــا نــــروم بــــر در بــــیــــگــــانــــه‌ای
تـو بـسـخـن تـکـیـه‌کـنـی، مـن بکار
مـــا هـــنــر انــدوخــتــه‌ایــم و تــو عــار
کـــــارگـــــر خـــــاکـــــم و مـــــزدور بــــاد
مــــزد مــــرا هــــر چــــه فـــلـــک داد، داد
لـانـه بـسـی تـنـگ و دلم تنگ نیست
بــس هــنــرم هــســت، ولــی نــنـگ نـیـسـت
کــار خــود، ای دوســت نــکــو مــیــکــنـم
پــــــارگــــــی وقــــــت رفـــــو مـــــیـــــکـــــنـــــم
شــبــچــره داریــم شــب و روز چــاشـت
روزی مــا کــرد ســپــهــر آنــچـه داشـت
ســــر نـــنـــهـــادیـــم بـــبـــالـــیـــن کـــس
بـــالـــش مـــا هـــمـــت مـــا بــود و بــس
رنـجـه کـن امـروز چـو ما پای خویش
گــــرد کــــن آذوقـــهٔ فـــردای خـــویـــش
خــیــز و بــیــنــدای بــه گــل، بــام را
بـــــنــــگــــر از آغــــاز، ســــرانــــجــــام را
لــــانــــه دل‌افــــروزتــــر اســــت از چــــمــــن
کــار، گــرانــســنــگــتــر اســت از ســخـن
گــــر نـــروی راســـت در ایـــن راه راســـت
چـرخ بـلـنـد از تو کند بازخواست
گــر نــشــوی پــخــتــه در ایـن کـارهـا
دهــــر بــــدوش تــــو نـــهـــد بـــارهـــا
گــل دو ســه روزیــسـت تـرا مـیـهـمـان
مـــــیـــــبـــــردش فــــتــــنــــهٔ بــــاد خــــزان
گـــفـــت ز ســـرمـــا و زمـــســـتـــان مـــگــو
مـــســلــهٔ تــوبــه بــه مــســتــان مــگــو
نــو گــل مــا را ز خــزان بــاک نــیــســت
بـــاد چـــرا مـــیـــبـــردش خــاک نــیــســت
مــــا ز گــــل انــــدود نــــکــــردیـــم بـــام
دامـــن گـــل بـــســـتـــر مـــا شـــد مـــدام
عــــاشــــق دلــــســـوخـــتـــه آگـــه نـــشـــد
آگــــه ازیـــن فـــرصـــت کـــوتـــه نـــشـــد
شب همه شب بر سر آنشاخه خفت
هــر ســحــرش چــشـم بـدت دور گـفـت
کــاش بــدانــگــونــه کــه امــیـد داشـت
بـــاغ و چـــمـــن رونـــق جـــاویـــد داشـــت
چـونـکـه مـهـی چـنـد بـدینسان گذشت
گــشــت خــریــف و گــه جــولـان گـذشـت
چــهــر چــمــن زرد شــد از تــنـد بـاد
بــرگ ز گــل، غــنــچـه ز گـلـشـن فـتـاد
دولــــت گــــلــــزار بــــیــــکــــجـــا بـــرفـــت
وان گــل صــد بــرگ بــیــغــمــا بـرفـت
در رخ دلـــــدار جـــــمـــــالـــــی نـــــمــــانــــد
شــام خــوشــی، روز وصــالــی نــمــانـد
طــرح چـمـن طـیـب و صـفـائـی نـداشـت
گـــلـــبــن پــژمــرده بــهــائــی نــداشــت
دزد خـــــــزان آمـــــــد و کـــــــالــــــا ربــــــود
راحــــت از آن عــــاشــــق شــــیــــدا ربــــود
دیـــد کـــه هـــنـــگـــام زمــســتــان شــده
مـــوســـم هـــشـــیـــاری مـــســـتـــان شــده
خـــرمـــنـــش از بـــرق هـــوی ســوخــتــه
دانــــــه و آذوقـــــه نـــــیـــــنـــــدوخـــــتـــــه
انــــدهــــش از دیــــده و دل نــــور بــــرد
دســـت طـــلـــب نـــزد هـــمـــان مــور بــرد
گــفــت چــنــیــن خــانــه و مــهـمـان کـجـا
مـــور کــجــا، مــرغ ســلــیــمــان کــجــا
گــــــفــــــت یـــــکـــــی روز مـــــرا دیـــــده‌ای
نــــیـــک بـــیـــنـــدیـــش کـــجـــا دیـــده‌ای
گــفــت حــدیــث تــو بــگــوش آشـنـاسـت
مــنــعــم دوشــیــنــه چــرا بــی نــواسـت
در صـــف گــلــشــن نــه چــنــان دیــدمــت
رقـــص کـــنـــان، نـــغـــمـــه زنـــان دیــدمــت
لــــقــــمــــهٔ بــــی دود و دمــــی داشـــتـــی
صــــحــــبــــت زیـــبـــا صـــنـــمـــی داشـــتـــی
بــــر لــــب هـــر جـــوی، صـــلـــا مـــیـــزدی
طـــعـــنـــه بـــخـــامـــوشـــی مــا مــیــزدی
بــــســــتــــرت آنــــروز گـــل آمـــود بـــود
خـــاطـــرت آســـوده و خـــشــنــود بــود
ریـــــخــــتــــه بــــال و پــــر زریــــن تــــو
چــــونــــی و چـــونـــســـت نـــگـــاریـــن تـــو
گــــفــــت نــــگــــاریــــن مــــرا بـــاد بـــرد
مـــــیــــشــــنــــوی؟ آن گــــل نــــوزاد مــــرد
مــــرحــــمـــتـــی مـــیـــکـــن و جـــائـــیـــم ده
گـــرســـنـــه‌ام، بـــرگ و نـــوائـــیـــم ده
گـفـت کـه در خـانـه مرا سور نیست
ریـزه خـور مـور بـه جـز مـور نیست
رو کــه در خــانــهٔ خــود بــسـتـه‌ایـم
نــیـسـت گـه کـار، بـسـی خـسـتـه‌ایـم
دانـــه و قــوتــی کــه در انــبــان مــاســت
تـــوشـــهٔ ســـرمـــای زمـــســتــان مــاســت
رو بـــنــشــیــن تــا کــه بــهــار آیــدت
شــــــاهــــــد دولــــــت بــــــکـــــنـــــار آیـــــدت
چـــــرخ بـــــکـــــار تـــــو قــــراری دهــــد
شــــاخ گــــلــــی رویــــد و بــــاری دهـــد
مــــا نـــگـــرفـــتـــیـــم ز بـــیـــگـــانـــه وام
پـــخـــتـــه نـــدادیــم بــســودای خــام
مـورچـه گـر وام دهـد، خـود گـداست
چــون تــو در ایــام شـتـا، نـاشـتـاسـت
برف و بوستان
بـــه مـــاه دی، گــلــســتــان گــفــت بــا بــرف
کـــــه مـــــا را چــــنــــد حــــیــــران مــــیــــگــــذاری
بــــســــی بــــاریـــده‌ای بـــر گـــلـــشـــن و راغ
چــه خــواهــد بــود گــر زیــن پــس نــبــاری
بـــســـی گـــلـــبـــن، کـــفـــن پــوشــیــد از تــو
بــــســــی کــــردی بــــخــــوبــــان ســــوگـــواری
شـــکــســتــی هــر چــه را، دیــگــر نــپــیــوســت
زدی هــــــر زخـــــم، گـــــشـــــت آن زخـــــم کـــــاری
هـــــزاران غــــنــــچــــه نــــشــــکــــفــــتــــه بــــردی
نــــــویــــــد بــــــرگ ســـــبـــــزی هـــــم نـــــیـــــاری
چــــو گــــســــتــــردی بــــســــاط دشــــمـــنـــی را
هـــــــــــزاران دوســــــــــت را کــــــــــردی فــــــــــراری
بـگـفـت ای دوسـت، مـهـر از کـیـنـه بـشـناس
ز مــــا نــــایــــد بــــه جـــز تـــیـــمـــارخـــواری
هــــــــــــزاران راز بـــــــــــود انـــــــــــدر دل خـــــــــــاک
چــــــه کــــــردســــــتــــــیـــــم مـــــا جـــــز رازداری
بـــهـــر بـــی تـــوشــه ســاز و بــرگ دادم
نــــــکــــــردم هـــــیـــــچـــــگـــــه نـــــاســـــازگـــــاری
بــــــهــــــار از دکــــــهٔ مـــــن حـــــلـــــه گـــــیـــــرد
شـــــکـــــوفـــــه بـــــاشــــد از مــــن یــــادگــــاری
مـــــــــن آمـــــــــوزم درخـــــــــتـــــــــان کـــــــــهـــــــــن را
گــــهــــی ســــرســــبــــزی و گــــه مــــیـــوه‌داری
مــــرا هــــر ســــال، گــــردون مــــیــــفــــرســــتــــد
بــــــــه گــــــــلــــــــزار از پــــــــی آمـــــــوزگـــــــاری
چـــمـــن یـــکـــســـر نـــگـــارســتــان شــد از مــن
چـــــرا نـــــقـــــش بـــــد از مـــــن مـــــیـــــنــــگــــاری
بـــــه گـــــل گــــفــــتــــم رمــــوز دلــــفــــریــــبــــی
بــــــه بــــــلــــــبــــــل، داســــــتــــــان دوســــــتـــــاری
ز مــــــن، گـــــلـــــهـــــای نـــــوروزی شـــــب و روز
فـــــــرا گـــــــیـــــــرنـــــــد درس کـــــــامـــــــکـــــــاری
چـــو مـــن گـــنـــجـــور بـــاغ و بـــوســـتـــانــم
دریـــــن گـــــنــــجــــیــــنــــه داری هــــر چــــه داری
مـــرا بـــا خـــود ودیـــعـــتـــهـــاســـت پـــنـــهــان
ز دوران بـــــــــدیـــــــــن بـــــــــی اعــــــــتــــــــبــــــــاری
هــــزاران گــــنــــج را گــــشــــتــــم نــــگــــهــــبـــان
بــــــدیــــــن بــــــی پـــــائـــــی و نـــــاپـــــایـــــداری
دل و دامـــــن نـــــیـــــالـــــودم بــــه پــــســــتــــی
بـــــری بـــــودم ز نـــــنـــــگ بـــــد شـــــعــــاری
ســـــپـــــیـــــدم زان ســـــبـــــب کـــــردن در بـــــر
کـــــه بـــــاشـــــد جـــــامــــهٔ پــــرهــــیــــزکــــاری
قـــضـــا بـــس کــار بــشــمــرد و بــمــن داد
هـــــــزاران کـــــــار کــــــردم گــــــر شــــــمــــــاری
بــــــرای خــــــواب ســــــرو و لــــــالـــــه و گـــــل
چــــه شــــبــــهـــا کـــرده‌ام شـــب زنـــده‌داری
بـــه خـــیـــری گـــفـــتـــم انـــدر وقـــت ســـرمــا
کـــــــه مـــــــیـــــــل خـــــــواب داری؟ گـــــــفـــــــت آری
بــه بــلــبــل گــفــتــم انــدر لــانــه بـنـشـیـن
کـــــه ایـــــمــــن بــــاشــــی از بــــاز شــــکــــاری
چـــو نـــســـریـــن اوفـــتـــاد از پـــای، گـــفـــتــم
کــــه بــــایــــد صــــبـــر کـــرد و بـــردبـــاری
شــکــســتــم لــالــه را ســاغــر، کــه دیـگـر
نــــــنــــــوشـــــد مـــــی بـــــوقـــــت هـــــوشـــــیـــــاری
فــــشــــردم نــــرگــــس مــــخـــمـــور را گـــوش
کـــه تـــا بـــیــرون کــنــد از ســر خــمــاری
چو سوسن خسته شد گفتم چه خواهی
بــــگــــفــــت ار راســــت بــــایـــد گـــفـــت، یـــاری
ز بـــــــــرف آمـــــــــاده گــــــــشــــــــت آب گــــــــوارا
گـــــــــوارائــــــــی رســــــــد زیــــــــن نــــــــاگــــــــواری
بـــــهـــــار از ســـــردی مــــن یــــافــــت گــــرمــــی
مـــــــنـــــــش دادم کـــــــلـــــــاه شـــــــهـــــــریــــــاری
نـــه گــنــدم داشــت بــرزیــگــر، نــه خــرمــن
نــــــمـــــیـــــکـــــردیـــــم گـــــر مـــــا پـــــرده‌داری
اگـــــر یـــــکــــســــال گــــردد خــــشــــک‌ســــالــــی
زبــــــــونــــــــی بــــــــاشـــــــد و بـــــــد روزگـــــــاری
از ایـــن پـــس، بـــاغـــبـــان آیـــد بــه گــلــشــن
مـــــــــرا بـــــــــگـــــــــذشــــــــت وقــــــــت آبــــــــیــــــــاری
روان آیــــد بــــه جــــســــم، ایــــن مــــردگـــانـــرا
ز بـــــــــاران و ز بـــــــــاد نـــــــــو بــــــــهــــــــاری
درخـــــتـــــان، بــــرگ و گــــل آرنــــد یــــکــــســــر
بــــــدل بــــــر فــــــربــــــهـــــی گـــــردد نـــــزاری
بــچــهــر ســرخ گــل، روشــن کــنــی چــشـم
نــه بــیــهــوده اســت ایــن چــشــم انـتـظـاری
نــــــثــــــارم گـــــل، ره آوردم بـــــهـــــار اســـــت
ره‌آورد مــــــــــــرا هــــــــــــرگـــــــــــز نـــــــــــیـــــــــــاری
عـــــروس هـــــســـــتـــــی از مـــــن یـــــافـــــت زیــــور
تـــو اکـــنـــون از مـــنـــش کـــن خــواســتــگــاری
خــــــبــــــر ده بــــــر خــــــداونـــــدان نـــــعـــــمـــــت
کـــــه مــــا کــــردیــــم ایــــن خــــدمــــتــــگــــذاری
برگ گریزان
شـــنـــیـــدســـتـــم کـــه وقـــت بــرگــریــزان
شـــد از بـــاد خـــزان، بـــرگـــی گـــریــزان
مــیــان شــاخــه‌هــا خــود را نــهــان داشـت
رخ از تـقـدیـر، پنهان چون توان داشت
بـخـود گـفـتـا کـازیـن شـاخ تـنـومـنـد
قـــضـــایـــم هــیــچــگــه نــتــوانــد افــکــنــد
ســـمـــوم فـــتـــنـــه کــرد آهــنــگ تــاراج
ز تـنـهـا سـر، ز سـرها دور شد تاج
قــــبــــای ســــرخ گــــل دادنــــد بـــر بـــاد
ز مــــرغـــان چـــمـــن بـــرخـــاســـت فـــریـــاد
ز بـــن بــرکــنــد گــردون بــس درخــتــان
ســیــه گــشــت اخــتــر بـس نـیـکـبـخـتـان
بـــه یـــغـــمـــا رفـــت گـــیـــتـــی را جـــوانــی
کــــرا بــــود ایــــن ســــعــــادت جــــاودانـــی
ز نـرگـس دل، ز نـسـریـن سـر شـکـستند
ز قــمــری پــا، ز بــلـبـل پـر شـکـسـتـنـد
بـــــرفـــــت از روی رونـــــق بـــــوســـــتــــان را
چـــه دولـــت بـــی گــلــســتــان بــاغــبــان را
ز جـــانـــســـوز اخــگــری بــرخــاســت دودی
نــه تــاری مــانــد زان دیــبــا، نــه پـودی
بــخــود هــر شــاخــه‌ای لــرزیـد نـاگـاه
فــتــاد آن بــرگ مــســکــیـن بـر سـر راه
از آن افـــــتـــــادن بـــــیــــگــــه، بــــرآشــــفــــت
نــهــان بـا شـاخـک پـژمـان چـنـیـن گـفـت
کــــــه پـــــروردی مـــــرا روزی در آغـــــوش
بـــروز ســـخـــتـــیـــم کـــردی فــرامــوش
نــشــانــدی شــاد چــون طـفـلـان بـمـهـدم
زمـــــانــــی شــــیــــردادی، گــــاه شــــهــــدم
بــــخــــاک افــــتــــادنــــم روزی چــــرا بـــود
نــــه آخــــر دایـــه‌ام بـــاد صـــبـــا بـــود
هـــنـــوز از شـــکـــر نـــیـــکـــیــهــات شــادم
چــــرا بـــی مـــوجـــبـــی دادی بـــه بـــادم
هــــنــــرهــــای تــــو نــــیــــرومــــنــــدیــــم داد
ره و رســـم خـــوشـــت، خــورســنــدیــم داد
گــــــمـــــان مـــــیـــــکـــــردم ای یـــــار دلـــــارای
کـه از سـعـی تـو باشم پای بر جای
چــرا پـژمـرده گـشـت ایـن چـهـر شـاداب
چـــه شـــد کـــز مــن گــرفــتــی رونــق و آب
بــــــیــــــاد رنـــــج روز تـــــنـــــگـــــدســـــتـــــی
خــوشــســت از زیــردســتــان ســرپــرســتــی
نــــمــــودی هــــمــــســــر خــــوبــــان بــــا غــــم
ز طـــــیــــب گــــل، بــــیــــاکــــنــــدی دمــــاغــــم
کـــنــون بــگــســســتــیــم پــیــونــد یــاری
ز خــــــورشـــــیـــــد و ز بـــــاران بـــــهـــــاری
دمـــی کــاز بــاد فــروردیــن شــکــفــتــم
بــــدامــــان تــــو روزی چــــنــــد خــــفــــتــــم
نــســیــمــی دلــکــشــم آهــســتــه بـنـشـانـد
مــرا بــر تــن، حــریــر ســبــز پـوشـانـد
مــــن آنــــگــــه خــــرم و فــــیــــروز بــــودم
نــــخــــســــتــــیـــن مـــژدهٔ نـــوروز بـــودم
نــــــویــــــدی داد هــــــر مــــــرغــــــی ز کـــــارم
گـــــهـــــرهـــــا کـــــرد هـــــر ابــــری نــــثــــارم
گـــرفـــتـــم داشـــتـــم فـــرخـــنـــده نــامــی
چــه حـاصـل، زیـسـتـم صـبـحـی و شـامـی
بــگــفـتـا بـس نـمـانـد بـرگ بـر شـاخ
حـوادث را بـود سـر پـنـجـه گـسـتـاخ
چــو شــاهـیـن قـضـا را تـیـز شـد چـنـگ
نـه از صـلـحت رسد سودی نه از چنگ
چـــــو مـــــانـــــد شــــبــــرو ایــــام بــــیــــدار
نـه مـسـت انـدر امـان بـاشـد، نه هشیار
جــــهــــان را هـــر دم آئـــیـــنـــی و رائـــی اســـت
چـمـن را هـم سـمـوم و هـم صـبـائـی اسـت
تـــرا از شـــاخـــکــی کــوتــه فــکــنــدنــد
ولــیــک از بــس درخــتــان ریــشـه کـنـدنـد
تــو از تــیــر ســپــهــر ار بـاخـتـی رنـگ
مـــرا نـــیــز افــکــنــد دســت جــهــان ســنــگ
نــخــواهــد مــانــد کــس دائــم بـیـک حـال
گـــل پـــاریـــن نـــخـــواهـــد رســـت امـــســال
نـــــدارد عـــــهـــــد گـــــیـــــتـــــی اســـــتــــواری
چـــه خـــواهـــی کــرد غــیــر از ســازگــاری
ســـتـــمــکــاری، نــخــســت آئــیــن گــرگــســت
چــه دانــد بــره کــوچـک یـا بـزرگـسـت
تـو هـمـچـون نـقـطـه، درمـانـی درین کار
کـه چـون مـیـگـردد این فیروزه پرگار
نه تنها بر تو زد گردون شبیخون
مــــرا نــــیــــز از دل و دامــــن چــــکـــد خـــون
جـــهـــانـــی ســـوخـــت ز اســـیـــب تـــگـــرگــی
چــه غــم کــاز شــاخــکــی افــتــاد بـرگـی
چـــو تـــیـــغ مـــهــرگــانــی بــر ســتــیــزد
ز شــــــاخ و بــــــرگ، خـــــون نـــــاب ریـــــزد
بـسـاط بـاغ را بـی گـل صـفـا نـیـسـت
تـو بـرگـی، بـرگ را چندان بها نیست
چـو گـل یـکـهـفـتـه ماند و لاله یکروز
نــزیــبــد چــون تــوئــی را نـالـه و سـوز
چـو آن گـنـجـیـنـه گلشن را شد از دست
چه غم گر برگ خشکی نیست یا هست
مــــرا از خـــویـــشـــتـــن بـــرتـــر مـــپـــنـــدار
تـو بـشـکـسـتـی، مـرا بـشـکـست بازار
کــــجــــا گــــردن فــــرازد شــــاخـــســـاری
کـه بـر سـر نـیـسـتـش بـرگی و باری
نــمــانــد بــر بــلــنـدی هـیـچ خـودخـواه
درافــتــد چــون تــو روزی بــر گــذرگــاه
بنفشه
بـــنـــفـــشـــه صـــبــحــدم افــســرد و بــاغــبــان گــفــتــش
کـــــه بـــــیـــــگـــــه از چــــمــــن آزرد و زود روی نــــهــــفــــت
جـــــــواب داد کـــــــه مـــــــا زود رفـــــــتـــــــنـــــــی بـــــــودیــــــم
چـــرا کـــه زود فـــســـرد آن گـــلـــی کـــه زود شـــکــفــت
کــــنــــون شــــکــــســــتــــه و هــــنـــگـــام شـــام، خـــاک رهـــم
تـــو خـــود مـــرا ســـحـــر از طـــرف بـــاغ خــواهــی رفــت
غــــم شــــکــــســـتـــگـــیـــم نـــیـــســـت، زانـــکـــه دایـــهٔ دهـــر
بــــــروز طــــــفــــــلــــــیــــــم از روزگـــــار پـــــیـــــری گـــــفـــــت
ز نــــرد زنــــدگـــی ایـــمـــن مـــشـــو کـــه طـــاســـک بـــخـــت
هـــــــزار طـــــــاق پـــــــدیـــــــد آرد از پـــــــی یـــــــک جــــــفــــــت
بـــه جـــرم یـــک دو صـــبـــاحــی نــشــســتــن انــدر بــاغ
هــــــــزار قــــــــرن در آغــــــــوش خـــــــاک بـــــــایـــــــد خـــــــفـــــــت
خوش آن کسیکه چو گل، یک دو شب به گلشن عمر
نــــخــــفـــت و شـــبـــرو ایـــام هـــر چـــه گـــفـــت، شـــنـــفـــت
بهای جوانی
خـــمـــیـــد نـــرگـــس پـــژمــرده‌ای ز انــده و شــرم
چــــو دیــــد جــــلــــوهٔ گــــلــــهــــای بــــوســــتـــانـــی را
فـــــکـــــنـــــد بـــــر گـــــل خـــــودروی دیــــدهٔ امــــیــــد
نــــهــــفــــتــــه گــــفــــت بــــدو ایـــن غـــم نـــهـــانـــی را
کـه بـر نـکـرده سـر از خـاک، در بـسیط زمین
شـــــدم نـــــشـــــانـــــه بـــــلـــــاهـــــای آســـــمـــــانــــی را
مـــرا بــه ســفــرهٔ خــالــی زمــانــه مــهــمــان کــرد
نـــدیــده چــشــم کــس ایــنــگــونــه مــیــهــمــانــی را
طــــبــــیــــب بــــاد صــــبـــا را بـــگـــوی از ره مـــهـــر
کــــه تــــا دوا کــــنــــد ایــــن درد نــــاگــــهــــانـــی را
ز کـــــاردانـــــی دیـــــروز مـــــن چــــه ســــود امــــروز
چـــو کـــار نـــیـــســـت، چـــه تـــاثــیــر کــاردانــی را
بــه چــشــم خــیــرهٔ ایــام هــر چـه خـیـره شـدم
نـــــــدیـــــــد دیـــــــدهٔ مـــــــن روی مـــــــهـــــــربــــــانــــــی را
مـــن از صـــبـــا و چـــمــن بــدگــمــان نــمــیــگــشــتــم
زمـــــانـــــه در دلـــــم افـــــکـــــنـــــد بـــــدگـــــمـــــانــــی را
چـــنـــان خـــوشـــنـــد گـــل و ارغـــوان کـــه پــنــداری
خـــــریـــــده‌انـــــد هـــــمـــــه مـــــلـــــک شـــــادمـــــانــــی را
شــــکــــســـتـــم و نـــشـــد آگـــاه بـــاغـــبـــان قـــضـــا
نــــخــــوانــــده بــــود مـــگـــر درس بـــاغـــبـــانـــی را
بــمــن جــوانــی خــود را بــســیــم و زر بــفــروش
کــــه زر و ســــیـــم کـــلـــیـــد اســـت کـــامـــرانـــی را
جـــــــواب داد کــــــه آئــــــیــــــن روزگــــــار ایــــــنــــــســــــت
بـــســـی بـــلـــنـــد و پـــســـتـــی اســـت زنـــدگـــانــی را
بـــکـــس نـــداد تـــوانـــائــی ایــن ســپــهــر بــلــنــد
کـــــه از پـــــیـــــش نــــفــــرســــتــــاد نــــاتــــوانــــی را
هـــــنـــــوز تـــــازه رســـــیـــــدی و اوســـــتــــاد فــــلــــک
نـــگـــفـــتـــه بـــهـــر تـــو اســـرار بـــاســـتـــانـــی را
در آن مــکــان کــه جــوانــی دمـی و عـمـر شـبـی اسـت
بــــخــــیــــره مــــیــــطــــلــــبــــی عــــمــــر جــــاودانـــی را
نهان هر گل و بهر سبزه‌ای دو صد معنی است
بــــجــــز زمـــانـــه نـــدانـــد کـــس ایـــن مـــعـــانـــی را
ز گـــنــج وقــت، نــوائــی بــبــر کــه شــبــرو دهــر
بـــــرایـــــگـــــان بـــــرد ایــــن گــــنــــج رایــــگــــانــــی را
ز رنـــــگ ســـــرخ گـــــل ارغـــــوان مــــشــــو دلــــتــــنــــگ
خـــــــزان ســــــیــــــه کــــــنــــــد آن روی ارغــــــوانــــــی را
گـــرانـــبـــهـــاســـت گـــل انـــدر چـــمـــن ولـــی مـــشـــتــاب
بـــــدل کـــــنـــــنـــــد بـــــه ارزانــــی ایــــن گــــرانــــی را
زمـــانـــه بـــر تـــن ریـــحـــان و لـــالـــه و نــســریــن
بـــــســـــی دریـــــده قـــــبـــــاهـــــای پـــــرنـــــیـــــانــــی را
مـــن و تـــو را بـــبـــرد دزد چـــرخ پـــیــر، از آنــک
ز دزد خـــــواســـــتــــه بــــودیــــم پــــاســــبــــانــــی را
چـــــمـــــن چــــگــــونــــه رهــــد ز آفــــت دی و بــــهــــمــــن
صـــبـــا چـــه چـــاره کـــنـــد بـــاد مـــهـــرگـــانــی را
تـــو زر و ســـیـــم نـــگـــهــدار کــانــدریــن بــازار
بـــســـیــم و زر نــخــریــده اســت کــس جــوانــی را
بهای نیکی
بــــــزرگـــــی داد یـــــک درهـــــم گـــــدا را
کـــــه هــــنــــگــــام دعــــا یــــاد آر مــــا را
یــکـی خـنـدیـد و گـفـت ایـن درهـم خـرد
نــــمــــی‌ارزیـــد ایـــن بـــیـــع و شـــرا را
روان پــــــاک را آلــــــوده مــــــپـــــســـــنـــــد
حـــــــجـــــــاب دل مـــــــکـــــــن روی و ریـــــــا را
مـــکـــن هـــرگـــز بـــطــاعــت خــودنــمــائــی
بــران زیــن خــانــه، نــفـس خـودنـمـا را
بــــــــــــزن دزدان راه عــــــــــــقــــــــــــل را راه
مــطــیــع خــویــش کـن حـرص و هـوی را
چـه دادی جـز یـکـی درهـم که خواهی
بـــهـــشـــت و نـــعــمــت ارض و ســمــا را
مـــشـــو گــر ره شــنــاســی، پــیــرو آز
کـه گـمـراهـیـسـت راه، این پیشوا را
نــشــایــد خــواســت از درویـش پـاداش
نـــبـــایـــد کـــشـــت، احــســان و عــطــا را
صــفــای بـاغ هـسـتـی، نـیـک کـاریـسـت
چــه رونــق، بــاغ بـیـرنـگ و صـفـا را
بــه نــومــیــدی، در شـفـقـت گـشـودن
بـــس اســت امــیــد رحــمــت، پــارســا را
تـو نـیـکـی کن بمسکین و تهیدست
کـه نـیـکـی، خـود سـبب گردد دعا را
از آن بـــزمـــت چـــنـــیـــن کــردنــد روشــن
کـه بـخشی نور، بزم بی ضیا را
از آن بــــــــازوت را دادنــــــــد نــــــــیـــــــرو
کـه گـیـری دسـت هر بیدست و پا را
از آن مـــعــنــی پــزشــکــت کــرد گــردون
کـــه بـــشــنــاســی ز هــم درد و دوا را
مشو خودبین، که نیکی با فقیران
نــخــسـتـیـن فـرض بـودسـت اغـنـیـا را
ز مــحــتــاجــان خــبـر گـیـر، ایـکـه داری
چـــــــراغ دولــــــت و گــــــنــــــج غــــــنــــــا را
بــوقــت بــخــشــش و انــفــاق، پــرویـن
نـــــبـــــایــــد داشــــت در دل جــــز خــــدا را
بی آرزو
بـــغـــاری تـــیــره، درویــشــی دمــی خــفــت
دران خــفــتــن، بــاو گــنــجـی چـنـیـن گـفـت
که من گنجم، چو خاکم پست مشمار
مـــــرا زیـــــن خـــــاکــــدان تــــیــــره بــــردار
بـــــس اســــت ایــــن انــــزوا و خــــاکــــســــاری
کــــشــــیــــدن رنــــج و کــــردن بــــردبــــاری
شــکــســتــن خــاطــری در سـیـنـه‌ای تـنـگ
نـــهـــادن گـــوهـــر و بـــرداشـــتــن ســنــگ
فـــشـــردن در تـــنـــی، پـــاکـــیـــزه جــانــی
هــــمــــائــــی را فــــکــــنــــدن اســــتــــخــــوانــــی
بــــنــــام زنــــدگــــی هــــر لـــحـــظـــه مـــردن
بــــجــــای آب و نــــان، خــــونــــابـــه خـــوردن
بـــخـــشـــت آســـودن و بـــر خـــاک خــفــتــن
شــــدن خــــاکــــســــتــــر و آتــــش نـــهـــفـــتـــن
تــرا زیــن پــس نــخــواهــد بــود رنـجـی
کـــه دادت آســـمـــان، بـــیـــرنـــج گـــنــجــی
بـــبـــر زیـــن گـــوهـــر و زر، دامــنــی چــنــد
بـــخـــر پـــاتـــابـــه و پـــیـــراهــنــی چــنــد
بـــــرای خـــــود مـــــهـــــیــــا کــــن ســــرائــــی
چــــراغــــی، مــــوزه‌ای، فــــرشــــی، قـــبـــائـــی
بــگــفـت ای دوسـت، مـا را حـاصـل از گـنـج
نــخــواهــد بــود غــیــر از مـحـنـت و رنـج
چـو مـیـبـایـد فـکند این پشته از پشت
زر و گـوهـر چـه یـکـدامـن چـه یـکمشت
تـــرا بـــهــتــر کــه جــویــد نــام جــوئــی
کــــــه مــــــا را نـــــیـــــســـــت در دل آرزوئـــــی
مـــــــــــرا افــــــــــتــــــــــادگــــــــــی آزادگــــــــــی داد
نــــیــــفـــتـــاد آنـــکـــه مـــانـــنـــد مـــن افـــتـــاد
چــــو مــــا بــــســــتــــیـــم دیـــو آز را دســـت
چـه غـم گـر دیـو گـردون دسـت ما بست
چــو شــد هــر گــنــج را مــاری نــگــهـدار
نـه ایـن گـنـجـیـنـه میخواهم، نه آن مار
نـــــهـــــان در خـــــانـــــهٔ دل، رهـــــزنـــــانـــــنـــــد
کـــه دائـــم در کـــمـــیـــن عـــقـــل و جــانــنــد
چـــو زر گـــردیــد انــدر خــانــه بــســیــار
گـــــهـــــی دزد از در آیــــد، گــــه ز دیــــوار
ســـبــکــبــاران ســبــک رفــتــنــد ازیــن کــوی
نـــکـــردنـــد ایـــن گـــل پـــر خـــار را بــوی
ز تـــن زان کـــاســتــم کــاز جــان نــکــاهــم
چو هیچم نیست، هیچ از کس نخواهم
فـــســـون دیـــو، بـــی تــاثــیــر خــوشــتــر
عــــدوی نـــفـــس، در زنـــجـــیـــر خـــوشـــتـــر
هــــراس راه و بــــیــــم رهـــزنـــم نـــیـــســـت
کــه دیــنــاری بــدســت و دامــنــم نــیــسـت
آئین آینه
وقــــت ســــحــــر، بــــه آیــــنــــه‌ای گــــفــــت شــــانــــه‌ای
کاوخ! فلک چه کجرو و گیتی چه تند خوست
مــــا را زمــــانــــه رنــــجــــکــــش و تــــیــــره روز کـــرد
خــرم کــســیــکــه هـمـچـو تـواش طـالـعـی نـکـوسـت
هــــرگــــز تــــو بــــار زحــــمـــت مـــردم نـــمـــیـــکـــشـــی
مـا شـانـه مـی‌کـشـیـم بـهـر جـا کـه تـار مـوسـت
از تــــــیــــــرگـــــی و پـــــیـــــچ و خـــــم راهـــــهـــــای مـــــا
در تـــاب و حـــلـــقـــه و ســر هــر زلــف گــفــتــگــوســت
بـــا آنـــکـــه مـــا جـــفـــای بـــتــان بــیــشــتــر بــریــم
مــشــتــاق روی تــســت هــر آنــکــســی کـه خـوبـروسـت
گـــفـــتـــا هــر آنــکــه عــیــب کــســی در قــفــا شــمــرد
هــر چــنــد دل فــریــبــد و رو خــوش کــنــد عــدوسـت
در پــــیــــش روی خــــلــــق بــــمـــا جـــا دهـــنـــد از انـــک
مـــا را هـــر آنـــچـــه از بـــد و نــیــکــســت روبــروســت
خــاری بــطــعــنــه گــفــت چــه حــاصــل ز بــو و رنـگ
خــنــدیــد گـل کـه هـرچـه مـرا هـسـت رنـگ و بـوسـت
چـــون شـــانـــه، عـــیـــب خـــلـــق مـــکـــن مـــوبــمــو عــیــان
در پــشــت ســر نــهــنـد کـسـی را کـه عـیـبـجـوسـت
زانـــکـــس کـــه نـــام خــلــق بــگــفــتــار زشــت کــشــت
دوری گـــزیـــن کـــه از هـــمــه بــدنــامــتــر هــمــوســت
ز انـــــگـــــشـــــت آز، دامـــــن تـــــقـــــوی ســـــیـــــه مــــکــــن
ایــن جــامــه چــون دریــد، نــه شــایــســتــهٔ رفــوســت
از مـــــهـــــر دوســـــتـــــان ریـــــاکـــــار خــــوشــــتــــر اســــت
دشـــنـــام دشــمــنــی کــه چــو آئــیــنــه راســتــگــوســت
آن کـــیـــمـــیـــا کـــه مـــیـــطـــلـــبـــی، یــار یــکــدل اســت
دردا کــــه هــــیــــچــــگــــه نـــتـــوان یـــافـــت، آرزوســـت
پـــرویـــن، نـــشـــان دوســـت درســـتـــی و راســتــی اســت
هـــــرگــــز نــــیــــازمــــوده، کــــســــی را مــــدار دوســــت
احسان بی ثمر
بـــاریـــد ابـــر بـــر گــل پــژمــرده‌ای و گــفــت
کاز قطره بهر گوش تو آویزه ساختم
از بـــهـــر شـــســتــن رخ پــاکــیــزه‌ات ز گــرد
بــــگــــرفــــتــــم آب پــــاک ز دریــــا و تــــاخـــتـــم
خندید گل که دیر شد این بخشش و عطا
رخـــســـاره‌ای نـــمـــانـــد، ز گـــرمـــا گــداخــتــم
نــــاســــازگــــاری از فــــلــــک آمــــد، وگـــرنـــه مـــن
بــا خــاک خــوی کــردم و بــا خــار سـاخـتـم
نــنــواخــت هــیــچـگـاه مـرا، گـرچـه بـیـدریـغ
هـر زیـر و بـم کـه گـفـت قـضـا، من نواختم
تــا خــیــمــهٔ وجــود مـن افـراشـت بـخـت گـفـت
کــاز بــهــر واژگــون شــدنــش بــرفــراخــتــم
دیــگــر ز نــرد هــســتــیــم امــیــد بــرد نـیـسـت
کـاز طـاق و جـفـت، آنـچـه مـرا بـود بـاخـتم
مـنـظـور و مـقـصـدی نـشـنـاسـد بـه جـز جفا
مــن بــا یــکــی نــظـاره، جـهـان را شـنـاخـتـم
ارزش گوهر
مـــــرغـــــی نـــــهـــــاد روی بـــــبـــــاغـــــی ز خــــرمــــنــــی
نـــــاگـــــاه دیـــــد دانـــــهٔ لـــــعـــــلـــــی بـــــه روزنــــی
پــنــداشــت چــیــنــه‌ایــســت، بــچــالــاکــیــش ربــود
آری، نــــداشــــت جــــز هــــوس چــــیــــنــــه چــــیــــدنـــی
چـون دیـد هـیـچ نـیـسـت فـکـنـدش بـخـاک و رفـت
زیــــنــــســــانــــش آزمــــود! چــــه نــــیــــک آزمـــودنـــی
خـوانـدش گـهـر بـه پـیش که من لعل روشنم
روزی بـــــایـــــن شـــــکـــــاف فـــــتــــادم ز گــــردنــــی
چــون مــن نــکــرده جــلــوه‌گــری هــیــچ شــاهــدی
چـــون مـــن نـــپـــرورانـــده گــهــر هــیــچ مــعــدنــی
مـــا را فـــکـــنـــد حـــادثـــه‌ای، ورنـــه هـــیـــچـــگـــاه
گــوهــر چــو ســنــگــریـزه نـیـفـتـد بـه بـرزنـی
بـــا چــشــم عــقــل گــر نــگــهــی ســوی مــن کــنــی
بــــیــــنــــی هــــزار جــــلــــوه بــــنـــظـــاره کـــردنـــی
در چهره‌ام ببین چه خوشیهاست و تابهاست
افـــــــتـــــــاده و زبـــــــون شــــــدم از اوفــــــتــــــادنــــــی
خـنـدیـد مـرغ و گـفـت کـه بـا این فروغ و رنگ
بـــفـــروشـــمـــت اگـــر بـــخــرد کــس، بــه ارزنــی
چــــون فــــرق در و دانــــه تـــوانـــد شـــنـــاخـــتـــن
آن کـــو نـــداشـــت وقـــت نـــگـــه، چـــشـــم روشـــنــی
در دهـــر بـــس کـــتــاب و دبــســتــان بــود، ولــیــک
درس ادیـــــــب را چــــــکــــــنــــــد طــــــفــــــل کــــــودنــــــی
اهــــل مــــجــــاز را ز حــــقــــیــــقــــت چـــه آگـــهـــیـــســـت
دیــــو آدمــــی نــــگــــشــــت بــــه انـــدرز گـــفـــتـــنـــی
آن بــه کــه مــرغ صــبــح زنــد خـیـمـه در چـمـن
خــفــاش را بــدیــده چــه دشــتــی، چـه گـلـشـنـی
دانــــا نــــجــــســــت پــــرتــــو گـــوهـــر ز مـــهـــره‌ای
عـــاقـــل نـــخـــواســت پــاکــی جــان خــوش از تــنــی
پـرویـن، چـگـونـه جـامـه تـواند برید و دوخت
آنــکــس کــه نــخ نــکــرده بــیـک عـمـر سـوزنـی
از یک غزل
بـی روی دوسـت، دوش شـب مـا سـحـر نـداشـت
ســوز و گــداز شــمـع و مـن و دل اثـر نـداشـت
مـــهـــر بـــلــنــد، چــهــره ز خــاور نــمــیــنــمــود
مــاه از حــصــار چــرخ، ســر بـاخـتـر نـداشـت
آمــد طــبــیــب بــر ســر بــیـمـار خـویـش، لـیـک
فـرصـت گـذشـتـه بود و مداوا ثمر نداشت
دانـــی کـــه نــوشــداروی ســهــراب کــی رســیــد
آنــگــه کــه او ز کــالــبــدی بــیــشــتــر نــداشـت
دی، بــلــبــلــی گـلـی ز قـفـس دیـد و جـانـفـشـانـد
بــــار دگــــر امــــیــــد رهــــائــــی مــــگــــر نــــداشـــت
بـــال و پـــری نـــزد چـــو بــدام انــدر اوفــتــاد
ایـن صـیـد تـیره روز مگر بال و پر نداشت
پــروانــه جــز بــشــوق در آتــش نــمــیــگـداخـت
مـیـدیـد شعله در سر و پروای سر نداشت
بــشــنــو ز مــن، کــه نــاخــلــف افـتـاد آن پـسـر
کز جهل و عجب، گوش به پند پدر نداشت
خـــرمـــن نـــکــرده تــوده کــســی مــوســم درو
در مـــزرعـــی کـــه وقــت عــمــل بــرزگــر نــداشــت
مــن اشــک خــویــش را چــو گــهـر پـرورانـده‌ام
دریــای دیــده تــا کــه نـگـوئـی گـهـر نـداشـت
اشک یتیم
روزی گــــــذشــــــت پــــــادشــــــهــــــی از گــــــذرگــــــهـــــی
فــریــاد شـوق بـر سـر هـر کـوی و بـام خـاسـت
پــــرســــیـــد زان مـــیـــانـــه یـــکـــی کـــودک یـــتـــیـــم
کـایـن تـابـنـاک چـیـسـت کـه بـر تـاج پادشاست
آن یـــک جـــواب داد چـــه دانـــیـــم مـــا کــه چــیــســت
پـــیـــداســـت آنـــقـــدر کـــه مــتــاعــی گــرانــبــهــاســت
نــــزدیــــک رفــــت پــــیــــرزنـــی کـــوژپـــشـــت و گـــفـــت
ایــــــن اشـــــک دیـــــدهٔ مـــــن و خـــــون دل شـــــمـــــاســـــت
مــا را بــه رخــت و چــوب شــبــانــی فـریـفـتـه اسـت
ایــن گــرگ ســالــهــاســت کــه بــا گــلــه آشــنـاسـت
آن پــــارســــا کــــه ده خــــرد و مـــلـــک، رهـــزن اســـت
آن پــــادشــــا کــــه مــــال رعــــیــــت خــــورد گـــداســـت
بـــر قـــطـــرهٔ ســـرشـــک یــتــیــمــان نــظــاره کــن
تــا بــنــگــری کــه روشــنــی گــوهــر از کــجــاســت
پروین، به کجروان سخن از راستی چه سود
کــو آنــچــنــان کــســی کــه نــرنــجــد ز حـرف راسـت
امروز و فردا
بــلــبــل آهـسـتـه بـه گـل گـفـت شـبـی
کـــه مـــرا از تـــو تـــمـــنـــائــی هــســت
مـن بـه پـیـونـد تـو یـک رای شدم
گـــر تـــرا نـــیـــز چــنــیــن رائــی هــســت
گــفــت فــردا بــه گــلـسـتـان بـاز آی
تــا بــبــیــنــی چــه تــمــاشـائـی هـسـت
گـر کـه مـنـظـور تـو زیـبـائـی مـاسـت
هــــر طــــرف چـــهـــرهٔ زیـــبـــائـــی هـــســـت
پا بهرجا که نهی برگ گلی است
هـــمـــه جـــا شـــاهـــد رعـــنـــائـــی هـــســت
بــــاغــــبــــانــــان هــــمــــگــــی بـــیـــدارنـــد
چــــمــــن و جــــوی مــــصــــفــــائـــی هـــســـت
قـــدح از لـــالـــه بـــگـــیـــرد نــرگــس
هــمــه جــا ســاغــر و صـهـبـائـی هـسـت
نــه ز مــرغــان چــمــن گــمـشـده‌ایـسـت
نـــــــه ز زاغ و زغــــــن آوائــــــی هــــــســــــت
نــه ز گــلــچــیــن حــوادث خــبــری اسـت
نـــه بــه گــلــشــن اثــر پــائــی هــســت
هــیــچـکـس را سـر بـدخـوئـی نـیـسـت
هـــــمـــــه را مـــــیـــــل مـــــدارائــــی هــــســــت
گـــفــت رازی کــه نــهــان اســت بــبــیــن
اگـــــرت دیـــــدهٔ بـــــیـــــنـــــائـــــی هـــــســـــت
هـــم از امـــروز ســخــن بــایــد گــفــت
کــه خــبـر داشـت کـه فـردائـی هـسـت
امید و نومیدی
بــه نــومــیــدی، ســحــرگـه گـفـت امـیـد
کـه کـس نـاسـازگـاری چون تو نشنید
بـهـر سـو دسـت شـوقـی بـود بـسـتـی
بـــهـــر جـــا خـــاطــری دیــدی شــکــســتــی
کــــشــــیــــدی بــــر در هــــر دل ســــپــــاهـــی
ز ســـــوزی، نـــــالـــــه‌ای، اشـــــکـــــی و آهـــــی
زبــونــی هــر چــه هــسـت و بـود از تـسـت
بــــســـاط دیـــده اشـــک آلـــود از تـــســـت
بــس اســت ایــن کـار بـی تـدبـیـر کـردن
جــــوانــــان را بــــحـــســـرت پـــیـــر کـــردن
بــــدیــــن تـــلـــخـــی نـــدیـــدم زنـــدگـــانـــی
بــــدیــــن بــــی مــــایــــگــــی بــــازارگــــانــــی
نـــــهـــــی بـــــر پــــای هــــر آزاده بــــنــــدی
رســـــــانـــــــی هــــــر وجــــــودی را گــــــزنــــــدی
بـــــانـــــدوهـــــی بـــــســــوزی خــــرمــــنــــی را
کـــــشـــــی از دســـــت مـــــهـــــری دامـــــنـــــی را
غــــبــــارت چـــشـــم را تـــاریـــکـــی آمـــوخـــت
شـــرارت ریـــشـــهٔ انــدیــشــه را ســوخــت
دو صــــــد راه هــــــوس را چــــــاه کــــــردی
هـــــــــــــــــــــــــزاران آرزو را آه کــــــــــــــــــــــــردی
ز امــواج تــو ایــمــن، ســاحــلــی نــیــسـت
ز تــاراج تــو فــارغ، حــاصـلـی نـیـسـت
مـــرا در هـــر دلــی، خــوش جــایــگــاهــیــســت
بــــســــوی هــــر ره تــــاریــــک راهــــیــــســــت
دهــــــــم آزردگــــــــانـــــــرا مـــــــومـــــــیـــــــائـــــــی
شــــوم در تــــیــــرگــــیــــهــــا روشــــنـــائـــی
دلــــــی را شــــــاد دارم بــــــا پــــــیـــــامـــــی
نــــشــــانــــم پــــرتــــوی را بــــا ظــــلــــامـــی
عـــــــروس وقـــــــت را آرایـــــــش از مــــــاســــــت
بـــنـــای عـــشـــق را پـــیـــدایـــش از مــاســت
غـــــمــــی را ره بــــبــــنــــدم بــــا ســــروری
ســـــلـــــیـــــمـــــانــــی پــــدیــــد آرم ز مــــوری
بـــهـــر آتـــش، گـــلـــســـتـــانـــی فـــرســـتــم
بـهـر سـر گـشـتـه، سـامـانـی فرستم
خـوش آن رمـزی کـه عـشـقی را نوید است
خـــوش آن دل کـــانـــدران نــور امــیــد اســت
بـــگـــفـــت ایـــدوســـت، گـــردشــهــای دوران
شــمــا را هــم کــنــد چــون مــا پــریـشـان
مــــرا بــــا روشــــنــــائــــی نــــیـــســـت کـــاری
کــــه مــــانــــدم در ســــیــــاهــــی روزگـــاری
نـــه یـــکـــســـانـــنـــد نـــومـــیـــدی و امــیــد
جهان بگریست بر من، بر تو خندید
در آن مـــــدت کـــــه مـــــن امـــــیـــــد بـــــودم
بـــکـــردار تـــو خـــود را مـــی‌ســـتـــودم
مـــرا هـــم بـــود شـــادیـــهـــا، هـــوســـهـــا
چـــمــنــهــا، مــرغــهــا، گــلــهــا، قــفــســهــا
مــــــرا دلــــــســــــردی ایــــــام بــــــگـــــداخـــــت
هـــمـــان نـــاســـازگــاری، کــار مــن ســاخــت
چـــراغ شـــب ز بـــاد صـــبـــحـــگـــه مـــرد
گــل دوشــیــنــه یـکـشـب مـانـد و پـژمـرد
ســـیـــاهـــیـــهــای مــحــنــت جــلــوه‌ام بــرد
درشــتــی دیــدم و گــشــتــم چــنــیــن خـرد
شــــبــــانــــگــــه در دلــــی تـــنـــگ آرمـــیـــدم
شـــدم اشـــکـــی و از چـــشــمــی چــکــیــدم
نـــدیـــدم نـــالـــه‌ای بــودم ســحــرگــاه
شـــکــنــجــی دیــدم و گــشــتــم یــکــی آه
تـو بـنـشـین در دلی کاز غم بود پاک
خــــوشــــنــــد آری مــــرا دلــــهــــای غــــمــــنـــاک
چــو گــوی از دســت مـا بـردنـد فـرجـام
چــه فـرق ار اسـب تـوسـن بـود یـا رام
گــذشــت امــیــد و چـون بـرقـی درخـشـیـد
هـــمـــاره کـــی درخـــشـــیـــد بـــرق امـــیــد
اندوه فقر
بـــا دوک خـــویـــش، پـــیـــرزنـــی گـــفـــت وقــت کــار
کــاوخ! ز پــنــبــه ریــشــتــنــم مـوی شـد سـفـیـد
از بس که بر تو خم شدم و چشم دوختم
کـــم نـــور گـــشـــت دیـــده‌ام و قــامــتــم خــمــیــد
ابــــــر آمــــــد و گــــــرفــــــت ســــــر کــــــلــــــبــــــهٔ مـــــرا
بــر مــن گــریــســت زار کــه فــصــل شـتـا رسـیـد
جـز مـن کـه دسـتـم از هـمـه چـیـز جـهان تهیست
هــر کــس کـه بـود، بـرگ زمـسـتـان خـود خـریـد
بـــی زر، کـــســـی بـــکـــس نــدهــد هــیــزم و زغــال
ایـــــن آرزوســـــت گـــــر نـــــگـــــری، آن یــــکــــی امــــیــــد
بــــر بـــســـت هـــر پـــرنـــده در آشـــیـــان خـــویـــش
بــگــریــخــت هــر خــزنــده و در گــوشــه‌ای خــزیـد
نـــور از کـــجـــا بـــه روزن بـــیـــچــارگــان فــتــد
چــــون گــــشــــت آفــــتــــاب جــــهــــانــــتــــاب نــــاپــــدیــــد
از رنـــــــج پـــــــاره دوخــــــتــــــن و زحــــــمــــــت رفــــــو
خــــونــــابـــهٔ دلـــم ز ســـر انـــگـــشـــتـــهـــا چـــکـــیـــد
یـــک جـــای وصـــلـــه در هـــمـــهٔ جـــامـــه‌ام نــمــانــد
زیــــن روی وصــــلــــه کـــردم، از آن رو ز هـــم دریـــد
دیـــروز خـــواســـتـــم چــو بــســوزن کــنــم نــخــی
لـــرزیـــد بــنــد دســتــم و چــشــمــم دگــر نــدیــد
مــن بــس گــرســنــه خــفـتـم و شـبـهـا مـشـام مـن
بــــوی طـــعـــام خـــانـــهٔ هـــمـــســـایـــگـــان شـــنـــیـــد
ز انــــدوه دیــــر گــــشـــتـــن انـــدود بـــام خـــویـــش
هــر گــه کــه ابــر دیــدم و بــاران، دلــم طــپــیــد
پــرویــزنــســت ســقــف مــن، از بــس شــکــســتـگـی
در بـــرف و گـــل چــگــونــه تــوانــد کــس آرمــیــد
هـــنـــگـــام صـــبـــح در عـــوض پـــرده، عـــنـــکــبــوت
بــر بــام و ســقــف ریــخــتــه‌ام تــارهــا تــنـیـد
در بــــاغ دهــــر بــــهــــر تــــمــــاشـــای غـــنـــچـــه‌ای
بـــر پـــای مـــن بـــهـــر قـــدمـــی خـــارهـــا خـــلــیــد
ســــیــــلــــابــــهــــای حــــادثــــه بــــســــیــــار دیـــده‌ام
ســــیــــل ســــرشـــک زان ســـبـــب از دیـــده‌ام دویـــد
دولـت چـه شـد کـه چـهـره ز درمـانـدگان بتافت
اقـــــبـــــال از چـــــه راه ز بـــــیـــــچـــــارگــــان رمــــیــــد
پــرویــن، تــوانــگــران غــم مــسـکـیـن نـمـیـخـورنـد
بــیــهــوده‌اش مـکـوب کـه سـرد اسـت ایـن حـدیـد
ای رنجبر
تــــا بــــکــــی جــــان کــــنــــدن انـــدر آفـــتـــاب ای رنـــجـــبـــر
ریــــخــــتــــن از بــــهــــر نــــان از چــــهــــر آب ای رنـــجـــبـــر
زیــنــهــمــه خــواری کــه بــیــنـی زافـتـاب و خـاک و بـاد
چـــیـــســـت مـــزدت جــز نــکــوهــش یــا عــتــاب ای رنــجــبــر
از حــــقـــوق پـــایـــمـــال خـــویـــشـــتـــن کـــن پـــرســـشـــی
چــــنــــد مـــیـــتـــرســـی ز هـــر خـــان و جـــنـــاب ای رنـــجـــبـــر
جــمــلــه آنــان را کــه چــون زالــو مــکــنـدت خـون بـریـز
ونـــدران خـــون دســت و پــائــی کــن خــضــاب ای رنــجــبــر
دیـــو آز و خـــودپـــرســـتـــی را بـــگـــیـــر و حـــبـــس کــن
تـــا شـــود چــهــر حــقــیــقــت بــی حــجــاب ای رنــجــبــر
حــاکــم شــرعــی کــه بــهــر رشــوه فــتــوی مــیـدهـد
کــــی دهــــد عــــرض فــــقــــیــــران را جـــواب ای رنـــجـــبـــر
آنـــــکـــــه خـــــود را پـــــاک مــــیــــدانــــد ز هــــر آلــــودگــــی
مــــیــــکــــنــــد مــــردار خــــواری چـــون غـــراب ای رنـــجـــبـــر
گـر کـه اطـفـال تـو بـی شـامـند شبها باک نیست
خــواجــه تــیــهــو مـی‌کـنـد هـر شـب کـبـاب ای رنـجـبـر
گـــر چـــراغـــت را نـــبــخــشــیــده‌اســت گــردون روشــنــی
غـــم مـــخـــور، مـــیـــتـــابـــد امـــشـــب مــاهــتــاب ای رنــجــبــر
در خـــــور دانـــــش امـــــیـــــرانـــــنــــد و فــــرزنــــدانــــشــــان
تــو چــه خــواهــی فــهــم کــردن از کــتــاب ای رنــجـبـر
مــــردم آنــــانــــنــــد کـــز حـــکـــم و ســـیـــاســـت آگـــهـــنـــد
کــــارگــــر کــــارش غـــم اســـت و اضـــطـــراب ای رنـــجـــبـــر
هــر کـه پـوشـد جـامـهٔ نـیـکـو بـزرگ و لـایـق اوسـت
رو تــو صــدهــا وصــلــه داری بــر ثــیــاب ای رنـجـبـر
جامه‌ات شوخ است و رویت تیره رنگ از گرد و خاک
از تــــو مــــیــــبــــایـــســـت کـــردن اجـــتـــنـــاب ای رنـــجـــبـــر
هــر چــه بــنــویــسـنـد حـکـام انـدریـن مـحـضـر رواسـت
کــس نــخــواهــد خــواســتــن زیــشـان حـسـاب ای رنـجـبـر
ای گربه
ای گربه، ترا چه شد که ناگاه
رفـــــتـــــی و نـــــیـــــامـــــدی دگــــر بــــار
بــس روز گــذشــت و هــفــتــه و مــاه
معلوم نشد که چون شد این کار
جــای تــو شــبــانــگــه و ســحـرگـاه
در دامـــن مـــن تـــهـــیـــســـت بــســیــار
در راه تــــو کــــنــــد آســــمــــان چـــاه
کــــار تــــو زمــــانــــه کــــرد دشـــوار
پـیـدا نـه بـخـانـه‌ای نه بر بام
ای گـــــــمـــــــشـــــــدهٔ عــــــزیــــــز، دانــــــی
کـــز یـــاد نـــمـــیـــشـــوی فـــرامـــوش
بـــرد آنـــکـــه تـــرا بـــمـــیـــهـــمــانــی
دســتــیـت کـشـیـد بـر سـر و گـوش
بـــنـــواخـــت تـــو را بـــمـــهـــربـــانـــی
بـــنـــشـــانـــد تــو را دمــی در آغــوش
مـــیـــگـــویـــمـــت ایـــن ســـخــن نــهــانــی
در خــــــــانــــــــهٔ مــــــــا ز آفــــــــت مــــــــوش
نـه پـخـته بجای ماند و نه خام
آن پــــنــــجــــهٔ تـــیـــز در شـــب تـــار
کــــردســــت گــــهــــی شــــکــــار مـــاهـــی
گــشــتــه اســت بــحـیـلـه‌ای گـرفـتـار
در چـــنـــگ تـــو مـــرغ صــبــحــگــاهــی
افــــــتـــــد گـــــذرت بـــــســـــوی انـــــبـــــار
بـــانـــو دهـــدت هـــر آنـــچـــه خـــواهـــی
در دیــــگ طـــمـــع، ســـرت دگـــر بـــار
آلـــــــود بـــــــروغـــــــن و ســـــــیــــــاهــــــی
چـــــونـــــی بـــــه زمـــــان خــــواب و آرام
آنـــروز تـــو داشــتــی ســه فــرزنــد
از خـــنـــدهٔ صـــبـــحـــگـــاه خــوشــتــر
خــــفــــتــــنــــد نــــژنــــد روزکـــی چـــنـــد
در دامـــــــن گـــــــربـــــــه‌هــــــای دیــــــگــــــر
فـــــرزنـــــد ز مــــادرســــت خــــرســــنــــد
بـــیـــگـــانـــه کـــجـــا و مـــهـــر مـــادر
چـون عـهـد شـد و شـکـسـت پـیـوند
گــــشــــتــــنــــد بــــســــان دوک لــــاغـــر
مـــردنـــد و بـــرون شــدنــد زیــن دام
از بــــــــازی خــــــــویــــــــش یــــــــاد داری
بــر بــام، شـبـی کـه بـود مـهـتـاب
گـــشـــتـــی چـــو ز دســـت مـــن فـــراری
افــــــتــــــاد و شــــــکـــــســـــت کـــــوزهٔ آب
ژولــــــیــــــد، چــــــو آب گـــــشـــــت جـــــاری
آن مــوی بــه از ســمــور و سـنـجـاب
زان آشــــــتـــــی و ســـــتـــــیـــــزه کـــــاری
مــانــدی تـو ز شـبـروی، مـن از خـواب
بـــا آن هـــمـــه تـــوســـنــی شــدی رام
آنــجــا کــه طــبــیـب شـد بـدانـدیـش
افـــــزوده شـــــود بــــه دردمــــنــــدی
ایـــن مـــار هــمــیــشــه مــیــزنــد نــیــش
زنـــهـــار بـــه زخـــم کــس نــخــنــدی
هـشـدار، بـسـیـست در پس و پیش
بـــیـــغـــولــه و پــســتــی و بــلــنــدی
بــا حــمـلـه قـضـا نـرانـی از خـویـش
بــــا حــــیــــلــــه ره فــــلــــک نـــبـــنـــدی
یــــغــــمــــا گــــر زنــــدگــــی اســـت ایـــام
آتش دل
بــه لــالــه نــرگــس مــخــمــور گــفــت وقـت سـحـر
کـه هـر کـه در صـف بـاغ اسـت صـاحـب هـنـریـست
بـــــنـــــفـــــشــــه مــــژدهٔ نــــوروز مــــیــــدهــــد مــــا را
شـــکـــوفـــه را ز خـــزان وز مـــهـــرگـــان خـــبـــریـــســـت
بــجــز رخ تــو کــه زیــب و فــرش ز خـون دل اسـت
بـهـر رخـی کـه دریـن مـنـظـر اسـت زیـب و فـریـسـت
جـــــواب داد کـــــه مـــــن نـــــیـــــز صـــــاحـــــب هـــــنـــــرم
دریــن صــحــیــفــه ز مــن نــیــز نــقــشــی و اثــریــسـت
مـــــیـــــان آتـــــشـــــم و هـــــیـــــچـــــگــــه نــــمــــیــــســــوزم
هـــمـــاره بـــر ســـرم از جــور آســمــان شــرریــســت
عـــــلـــــامـــــت خــــطــــر اســــت ایــــن قــــبــــای خــــون آلــــود
هـــر آنـــکــه در ره هــســتــی اســت در ره خــطــریــســت
بــــریــــخـــت خـــون مـــن و نـــوبـــت تـــو نـــیـــز رســـد
بـــدســـت رهـــزن گـــیـــتـــی هـــمـــاره نـــیــشــتــریــســت
خـــوش اســـت اگـــر گـــل امـــروز خــوش بــود فــردا
ولـــی مـــیـــان ز شـــب تـــا ســـحــر گــهــان اگــریــســت
از آن، زمـــــانـــــه بـــــمـــــا ایـــــســـــتـــــادگــــی آمــــوخــــت
کـه تـا ز پـای نـیـفـتـیـم، تا که پا و سریست
یــکــی نــظــر بــه گــل افــکــنــد و دیــگـری بـگـیـاه
ز خـوب و ز شـب چـه مـنـظور، هر که را نظریست
نـه هـر نـسـیـم کـه ایـنـجـاسـت بـر تـو مـیـگـذرد
صـبـا صـبـاسـت، بـه هـر سـبزه و گلش گذریست
مــیــان لـالـه و نـرگـس چـه فـرق، هـر دو خـوشـنـد
کـه گـل بـطـرف چـمـن هر چه هست عشوه‌گریست
تـــو غـــرق ســـیـــم و زر و مـــن ز خـــون دل رنـــگـــیــن
بفقر خلق چه خندی، تو را که سیم و زریست
ز آب چــــشــــمــــه و بــــاران نــــمـــی‌شـــود خـــامـــوش
کـــه آتـــشــی کــه در ایــنــجــاســت آتــش جــگــریــســت
هـــــنـــــر نـــــمـــــای نـــــبــــودم بــــدیــــن هــــنــــرمــــنــــدی
ســــخــــن حــــدیــــث دگـــر، کـــار قـــصـــه دگـــریـــســـت
گـــل از بـــســـاط چـــمـــن تـــنــگــدل نــخــواهــد رفــت
بــدان دلــیــل کــه مــهــمــان شــامــی و ســحــریــســت
تــــو روی ســــخــــت قـــضـــا و قـــدر نـــدیـــدســـتـــی
هـــنـــوز آنـــچـــه تـــو را مـــیـــنـــمـــایـــد آســـتـــریــســت
از آن، دراز نــــــکــــــردم ســــــخــــــن دریـــــن مـــــعـــــنـــــی
کـــه کـــار زنـــدگـــی لـــالـــه کــار مــخــتــصــریــســت
خـــوش آنـــکـــه نـــام نـــکــوئــی بــیــادگــار گــذاشــت
کــه عــمــر بــی ثــمـر نـیـک، عـمـر بـی ثـمـریـسـت
کـــســـیـــکـــه در طـــلـــب نـــام نـــیـــک رنــج کــشــیــد
اگــر چــه نــام و نــشــانــیــش نــیـسـت، نـامـوریـسـت
آرزوها (۱)
ای خــوشــا مــســتــانــه ســر در پـای دلـبـر داشـتـن
دل تـــهـــی از خــوب و زشــت چــرخ اخــضــر داشــتــن
نـــزد شـــاهـــیـــن مـــحـــبـــت بــی پــر و بــال آمــدن
پــــیــــش بــــاز عــــشــــق آئـــیـــن کـــبـــوتـــر داشـــتـــن
سوختن بگداختن چون شمع و بزم افروختن
تـــــن بـــــیـــــاد روی جـــــانـــــان انـــــدر آذر داشـــــتــــن
اشـــک را چـــون لـــعـــل پـــروردن بـــخــونــاب جــگــر
دیــــده را ســــوداگــــر یــــاقــــوت احـــمـــر داشـــتـــن
هـر کـجا نور است چون پروانه خود را باختن
هـر کـجـا نـار اسـت خـود را چـون سـمندر داشتن
آب حــــیــــوان یــــافــــتـــن بـــیـــرنـــج در ظـــلـــمـــات دل
زان هـــمـــی نـــوشـــیـــدن و یـــاد ســـکــنــدر داشــتــن
از بــــرای ســــود، در دریـــای بـــی پـــایـــان عـــلـــم
عــــقــــل را مــــانــــنـــد غـــواصـــان، شـــنـــاور داشـــتـــن
گـــوشـــوار حـــکـــمـــت انـــدر گــوش جــان آویــخــتــن
چــــشــــم دل را بــــا چــــراغ جــــان مـــنـــور داشـــتـــن
در گـــلـــســـتـــان هــنــر چــون نــخــل بــودن بــارور
عـــار از نـــاچـــیـــزی ســـرو و صـــنـــوبـــر داشــتــن
از مــــس دل ســــاخـــتـــن بـــا دســـت دانـــش زر نـــاب
عـــلــم و جــان را کــیــمــیــا و کــیــمــیــاگــر داشــتــن
هـــمــچــو مــور انــدر ره هــمــت هــمــی پــا کــوفــتــن
چـون مـگـس هـمـواره دسـت شوق بر سر داشتن
آرزوها (۲)
ای خـوشـا سـودای دل از دیـده پـنـهـان داشـتن
مـــبـــحــث تــحــقــیــق را در دفــتــر جــان داشــتــن
دیــبــه‌هـا بـی کـارگـاه و دوک و جـولـا بـافـتـن
گـنـجـهـا بـی پـاسـبـان و بـی نـگـهـبان داشتن
بـــنـــده فـــرمـــان خــود کــردن هــمــه آفــاق را
دیــو بــســتــن، قــدرت دســت ســلــیـمـان داشـتـن
در ره ویــــران دل، اقــــلــــیــــم دانــــش ســـاخـــتـــن
در ره ســیـل قـضـا، بـنـیـاد و بـنـیـان داشـتـن
دیــده را دریــا نــمــودن، مــردمــک را غـوصـگـر
اشـــک را مـــانـــنـــد مـــرواریـــد غـــلـــطــان داشــتــن
از تـکـلـف دور گـشتن، ساده و خوش زیستن
مـــلـــک دهــقــانــی خــریــدن، کــار دهــقــان داشــتــن
رنــجــبــر بــودن، ولــی در کــشـتـزار خـویـشـتـن
وقــت حــاصــل خــرمــن خــود را بــدامــان داشــتـن
روز را با کشت و زرع و شخم آوردن بشب
شــامـگـاهـان در تـنـور خـویـشـتـن نـان داشـتـن
سـربـلـنـدی خـواسـتـن در عـیـن پـسـتی، ذره‌وار
آرزوی صـــحـــبــت خــورشــیــد رخــشــان داشــتــن
آرزوها (۳)
ای خـوش از تـن کـوچ کـردن، خـانـه در جـان داشتن
روی مــــانــــنــــد پــــری از خــــلــــق پــــنــــهــــان داشـــتـــن
همچو عیسی بی پر و بی بال بر گردون شدن
هــــمـــچـــو ابـــراهـــیـــم در آتـــش گـــلـــســـتـــان داشـــتـــن
کــشــتــی صــبــر انــدریــن دریــا افــکــنــدن چــو نــوح
دیـــــده و دل فـــــارغ از آشـــــوب طـــــوفــــان داشــــتــــن
در هــــجــــوم تــــرکــــتــــازان و کــــمــــانـــداران عـــشـــق
ســــیــــنــــه‌ای آمــــاده بــــهـــر تـــیـــربـــاران داشـــتـــن
روشـــــنـــــی دادن دل تـــــاریـــــک را بـــــا نـــــور عــــلــــم
در دل شـــب، پـــرتـــو خـــورشـــیـــد رخـــشــان داشــتــن
هــمــچــو پــاکــان، گــنــج در کــنــج قــنــاعــت یـافـتـن
مـــور قـــانـــع بـــودن و مـــلـــک ســـلـــیـــمـــان داشـــتــن
آرزوها (۴)
ای خـوشـا خـاطـر ز نـور عـلـم مـشحون داشتن
تــیــرگــیــهــا را ازیــن اقــلــیــم بــیـرون داشـتـن
هـمـچـو مـوسـی بـودن از نـور تـجلی تابناک
گـفـتـگـوهـا بـا خـدا در کوه و هامون داشتن
پــاک کــردن خــویــش را ز آلــودگــیــهــای زمـیـن
خـانـه چون خورشید در اقطار گردون داشتن
عـــقـــل را بـــازارگـــان کـــردن بـــبـــازار وجـــود
نـفـس را بـردن بـریـن بازار و مغبون داشتن
بـی حـضـور کـیـمـیـا، از هر مسی زر ساختن
بـی وجـود گـوهـر و زر، گـنـج قارون داشتن
گـشـتـن انـدر کـان مـعـنـی گـوهـری عـالـمـفـروز
هــر زمــانــی پــرتــو و تــابــی دگــرگــون داشـتـن
عــقــل و عــلــم و هـوش را بـایـکـدیـگـر آمـیـخـتـن
جان و دل را زنده زین جانبخش معجون داشتن
چـون نـهـالـی تـازه، در پـاداش رنـج بـاغبان
شاخه‌های خرد خویش از بار، وارون داشتن
هــر کـجـا دیـوسـت، آنـجـا نـور یـزدانـی شـدن
هـر کـجـا مـار اسـت، آنـجـا حـکم افسون داشتن
آرزوها (۵)
ای خـــوش انـــدر گـــنـــج دل زر مـــعــانــی داشــتــن
نــیــســت گــشــتـن، لـیـک عـمـر جـاودانـی داشـتـن
عـــقـــل را دیـــبـــاچـــهٔ اوراق هـــســـتـــی ســاخــتــن
عــــلــــم را ســــرمــــایــــهٔ بـــازارگـــانـــی داشـــتـــن
کشتن اندر باغ جان هر لحظه‌ای رنگین گلی
ونــدران فــرخــنــده گــلــشـن بـاغـبـانـی داشـتـن
دل بــــرای مــــهــــربـــانـــی پـــرورانـــدن لـــاجـــرم
جــان بــتــن تــنــهــا بــرای جـانـفـشـانـی داشـتـن
نـاتـوانـی را بـه لـطـفـی خـاطـر آوردن بدست
یـــــاد عـــــجـــــز روزگـــــار نــــاتــــوانــــی داشــــتــــن
در مــدائــن مــیــهــمــان جــغــد گــشــتـن یـکـشـبـی
پـــرســـشـــی از دولـــت نـــوشـــیـــروانـــی داشـــتــن
صــیـد بـی پـر بـودن و از روزن بـام قـفـس
گـــفـــتـــگــو بــا طــائــران بــوســتــانــی داشــتــن
آرزوی پرواز
کـــبـــوتـــر بـــچــه‌ای بــا شــوق پــرواز
بـــجـــرئـــت کــرد روزی بــال و پــر بــاز
پـــریــد از شــاخــکــی بــر شــاخــســاری
گـــذشـــت از بـــامـــکـــی بـــر جــو کــنــاری
نـــمـــودش بــســکــه دور آن راه نــزدیــک
شـدش گـیـتـی بـه پـیـش چشم تاریک
ز وحــشــت ســســت شـد بـر جـای نـاگـاه
ز رنـــــج خـــــســـــتـــــگـــــی درمـــــانــــد در راه
گـه از انـدیـشـه بر هر سو نظر کرد
گـه از تـشـویـش سـر در زیـر پر کرد
نــه فــکــرش بــا قـضـا دمـسـاز گـشـتـن
نــــه‌اش نــــیــــروی زان ره بــــازگــــشــــتــــن
نــه گــفـتـی کـان حـوادث را چـه نـامـسـت
نــــه راه لــــانــــه دانـــســـتـــی کـــدامـــســـت
نــــه چــــون هــــر شــــب حــــدیــــث آب و دانـــی
نـــه از خـــواب خـــوشـــی نـــام و نـــشــانــی
فــتــاد از پــای و کــرد از عــجـز فـریـاد
ز شــــــــــــاخــــــــــــی مــــــــــــادرش آواز در داد
کـــزیـــنـــســـان اســـت رســـم خـــودپـــســنــدی
چــــنــــیـــن افـــتـــنـــد مـــســـتـــان از بـــلـــنـــدی
بـــــدن خــــردی نــــیــــایــــد از تــــو کــــاری
بــــه پــــشــــت عــــقـــل بـــایـــد بـــردبـــاری
تــــرا پــــرواز بـــس زودســـت و دشـــوار
ز نــو کـاران کـه خـواهـد کـار بـسـیـار
بـــیـــامـــوزنـــدت ایـــن جـــرئـــت مــه و ســال
هــمــت نــیــرو فــزایــنــد، هــم پــر و بــال
هـــنـــوزت دل ضـــعــیــف و جــثــه خــرد اســت
هـــنـــوز از چـــرخ، بـــیـــم دســتــبــرد اســت
هــــنــــوزت نــــیــــســـت پـــای بـــرزن و بـــام
هــــــنــــــوزت نــــــوبــــــت خــــــواب اســـــت و آرام
هـــنـــوزت انـــده بـــنـــد و قـــفـــس نـــیــســت
بـجـز بـازیـچـه، طـفـلـان را هـوس نیست
نــگــردد پــخــتـه کـس بـا فـکـر خـامـی
نــــپــــویـــد راه هـــســـتـــی را بـــه گـــامـــی
تـــرا تـــوش هـــنـــر مـــیـــبـــایـــد انـــدوخــت
حـــــدیــــث زنــــدگــــی مــــیــــبــــایــــد آمــــوخــــت
بـــبـــایـــد هـــر دو پـــا مـــحـــکــم نــهــادن
از آن پـــس، فـــکـــر بـــر پــای ایــســتــادن
پــریــدن بــی پــر تــدبـیـر، مـسـتـی اسـت
جـهـان را گـه بـلـنـدی، گـاه پـستی است
بــه پــســتــی در، دچــار گــیــر و داریـم
بـــبـــالـــا، چـــنـــگ شــاهــیــن را شــکــاریــم
من اینجا چون نگهبانم و تو چون گنج
تـــــرا آســـــودگـــــی بـــــایـــــد، مـــــرا رنــــج
تـــو هـــم روزی روی زیـــن خــانــه بــیــرون
بــــبــــیــــنــــی ســــحــــربـــازیـــهـــای گـــردون
از ایـــــن آرامـــــگـــــه وقـــــتـــــی کــــنــــی یــــاد
کـــه آبــش بــرده خــاک و بــاد بــنــیــاد
نــــــه‌ای تــــــا زاشــــــیـــــان امـــــن دلـــــتـــــنـــــگ
نــه از چــوبــت گــزنــد آیــد، نـه از سـنـگ
مــــرا در دامــــهـــا بـــســـیـــار بـــســـتـــنـــد
ز بــالــم کــودکــان پــرهــا شــکــســتــنـد
گــــه از دیــــوار ســـنـــگ آمـــد گـــه از در
گـهـم سـرپـنـجـه خـونین شد گهی سر
نــگــشــت آســایــشـم یـک لـحـظـه دمـسـاز
گــهـی از گـربـه تـرسـیـدم، گـه از بـاز
هــــــجــــــوم فــــــتــــــنــــــه‌هـــــای آســـــمـــــانـــــی
مـــــــرا آمـــــــوخـــــــت عـــــــلــــــم زنــــــدگــــــانــــــی
نـــگـــردد شـــاخـــک بـــی بـــن بــرومــنــد
ز تــو ســعــی و عــمــل بـایـد، ز مـن پـنـد
آرزوی مادر
جــــهـــانـــدیـــده کـــشـــاورزی بـــدشـــتـــی
بــــعــــمــــری داشـــتـــی زرعـــی و کـــشـــتـــی
بــــوقـــت غـــلـــه، خـــرمـــن تـــوده کـــردی
دل از تــــیــــمــــار کــــار آســــوده کــــردی
ســتــمــهــا مـیـکـشـیـد از بـاد و از خـاک
کـه تـا از کـاه مـیـشـد گـنـدمـش پـاک
جـــفـــا از آب و گـــل مـــیـــدیـــد بـــســـیـــار
کـــه تـــا یـــک روز مـــی انـــبــاشــت انــبــار
ســخــنــهــا داشــت بــا هـر خـاک و بـادی
بـــــهـــــنـــــگـــــام شـــــیـــــاری و حـــــصـــــاری
ســحــرگــاهــی هــوا شــد ســرد زانــســان
کــه از ســرمــا بــخـود لـرزیـد دهـقـان
پــــــدیــــــد آورد خــــــاشــــــاکـــــی و خـــــاری
شــکــســت از تــاک پــیــری شــاخــسـاری
نــــهــــاد آن هـــیـــمـــه را نـــزدیـــک خـــرمـــن
فـــــروزیـــــنـــــه زد، آتـــــش کـــــرد روشــــن
چــو آتـش دود کـرد و شـعـلـه سـر داد
بــــــــنــــــــاگــــــــه طــــــــائــــــــری آواز در داد
که ای برداشته سود از یکی شصت
دریـــن خـــرمـــن مـــرا هـــم حـــاصــلــی هــســت
نـــشـــایـــد کـــآتـــش ایـــنـــجــا بــرفــروزی
مــــــبــــــادا خــــــانـــــمـــــانـــــی را بـــــســـــوزی
بـــســـوزد گـــر کـــســـی ایـــن آشـــیـــانـــرا
چـــنـــان دانـــم کـــه مــیــســوزد جــهــان را
اگـــــر بـــــرقـــــی بــــمــــا زیــــن آذر افــــتــــد
حــــســــاب مــــا بـــرون زیـــن دفـــتـــر افـــتـــد
بـسـی جـسـتـم بـشوق از حلقه و بند
کــه خــواهــم داشــت روزی مـرغـکـی چـنـد
هـــنـــوز آن ســاعــت فــرخــنــده دور اســت
هـنـوز ایـن لـانـه بـی بـانـگ سـرور است
تـــــرا زیـــــن شـــــاخ آنـــــکـــــو داد بــــاری
مــــــرا آمــــــوخــــــت شــــــوق انــــــتــــــظـــــاری
بـهـر گـامـی کـه پـوئـی کـامـجـوئـیست
نــــهــــفــــتــــه، هــــر دلــــی را آرزوئــــیــــســــت
تـــــوانـــــی بـــــخـــــش، جــــان نــــاتــــوان را
کـــه بـــیـــم نـــاتـــوانـــیـــهـــاســت جــان را
آسایش بزرگان
شـنـیـده‌اید که آسایش بزرگان چیست:
بـــرای خـــاطــر بــیــچــارگــان نــیــاســودن
بــکــاخ دهــر کـه آلـایـش اسـت بـنـیـادش
مــقــیــم گــشــتــن و دامــان خـود نـیـالـودن
هــمــی ز عــادت و کــردار زشــت کـم کـردن
هــمــاره بــر صـفـت و خـوی نـیـک افـزودن
ز بـهـر بـیـهـده، از راسـتـی بری نشدن
بـــرای خـــدمــت تــن، روح را نــفــرســودن
بــرون شــدن ز خــرابــات زنــدگــی هــشــیـار
ز خــود نــرفـتـن و پـیـمـانـه‌ای نـپـیـمـودن
رهـی کـه گـمـرهیش در پی است نسپردن
دریکه فتنه‌اش اندر پس است نگشودن
آشیان ویران
از ســــــاحــــــت پـــــاک آشـــــیـــــانـــــی
مـــرغـــی بـــپــریــد ســوی گــلــزار
در فــــکـــرت تـــوشـــی و تـــوانـــی
افــتــاد بــســی و جــســت بـسـیـار
رفــت از چــمــنــی بــه بــوســتـانـی
بـر هـر گل و میوه سود منقار
تـــا خـــفـــت ز خـــســـتـــگـــی زمــانــی
یــغــمــاگــر دهــر گــشــت بــیــدار
تـــیـــری بـــجـــهـــیـــد از کــمــانــی
چــــون بــــرق جــــهــــان ز ابــــر آذار
گـــردیـــد نـــژنــد خــاطــری شــاد
چون بال و پرش تپید در خون
از یـــاد بـــرون شـــدش پــریــدن
افـــــتـــــاد ز گـــــیـــــرودار گــــردون
نـــــومـــــیـــــد ز آشــــیــــان رســــیــــدن
از پـر سـر خـویش کرد بیرون
نـــالـــیـــد ز درد ســـر کـــشـــیــدن
دانـسـت کـه نـیـست دشت و هامون
شــــایــــســــتــــهٔ فــــارغ آرمـــیـــدن
شـــد چـــهـــرهٔ زنـــدگــی دگــرگــون
در دیــــده نــــمــــانـــد تـــاب دیـــدن
مــانــا کــه دل از تــپــیــدن افــتــاد
مــــجـــروح ز رنـــج زنـــدگـــی رســـت
از قــلــب بــریــده گـشـت شـریـان
آن بــال و پـر لـطـیـف بـشـکـسـت
وان ســیــنــهٔ خـرد خـسـت پـیـکـان
صـیـاد سـیـه دل از کـمـین جست
تـا صـیـد ضعیف گشت بیجان
در پـهـلـوی آن فـتـاده بـنـشـسـت
آلـــــوده بـــــخـــــون مـــــرغ دامـــــان
بـنـهـاد بـه پشتواره و بست
آمـــد ســوی خــانــه شــامــگــاهــان
وان صــیــد بـدسـت کـودکـان داد
چـون صـبـح دمـیـد، مـرغـکـی خرد
افــــــتــــــاد ز آشــــــیـــــانـــــه در جـــــر
چـون دانـه نـیـافـت، خون دل خورد
تــقـدیـر، پـرش بـکـنـد یـکـسـر
شــاهــیــن حــوادثــش فــرو بــرد
نـــشـــنـــیـــد حـــدیـــث مـــهـــر مــادر
دور فــلــکــش بــهــیــچ نــشـمـرد
نـفـکـند کسیش سایه بر سر
نــادیــده ســپــهــر زنــدگـی، مـرد
پـرواز نـکـرده، سـوخـتـش پر
رفـــت آن هـــوس و امــیــد بــر بــاد
آمــد شــب و تـیـره گـشـت لـانـه
وان رفـتـه نـیـامـد از سـفـر بـاز
کـــوشـــیـــد فـــســـونـــگــر زمــانــه
کاز پرده برون نیفتد این راز
طــــفــــلــــان بــــخــــیــــال آب و دانــــه
خــفــتــنــد و نــخــاسـت دیـگـر آواز
از بـــــامـــــک آن بــــلــــنــــد خــــانــــه
کـــس روز عـــمـــل نـــکـــرد پــرواز
یــــکــــبــــاره بـــرفـــت از مـــیـــانـــه
آن شادی و شوق و نعمت و ناز
زان گـمـشـدگـان نـکـرد کـس یـاد
آن مــــســــکــــن خــــرد پــــاک ایــــمــــن
خـــالـــی و خـــراب مـــانـــد فــرجــام
افـــتـــاد گـــلـــش ز ســـقـــف و روزن
خـار و خـسـکـش بـریـخت از بام
آرامـــگـــهـــی نـــه بـــهـــر خـــفـــتـــن
بــامــی نــه بــرای ســیـر و آرام
بـــر بــاد شــد آن بــنــای روشــن
نــابــود شــد آن نــشــانــه و نـام
از گــــــردش روزگــــــار تــــــوســــــن
وز بـــدســـری ســپــهــر و اجــرام
دیــــگــــر نــــشــــد آن خـــرابـــی آبـــاد
شـد سـاقـی چـرخ پـیر خرسند
پــردیــد ز خــون چــو سـاغـری را
دســـتـــی ســـر راه دامـــی افـــکــنــد
پـیـچـانید به رشته‌ای سری را
جــــمــــعــــیــــت ایـــمـــنـــی پـــراکـــنـــد
شــــــیــــــرازه دریـــــد دفـــــتـــــری را
بـا تـیـشـهٔ ظـلـم ریـشـه‌ای کند
بـــر بـــســـت ز فـــتــنــه‌ای دری را
خـون ریـخـت بـکـام کـودکـی چند
بــــرچــــیــــد بــــســـاط مـــادری را
فــرزنــد مــگــر نــداشـت صـیـاد؟